Πρόκειται για ένα πολυποίκιλο ταλέντο: Γράφει, μεταφράζει, διδάσκει βιωματική γραφή, ανθολογεί. Είναι ένας άνθρωπος ευρηματικός, ευφάνταστος, που διαθέτει ένα αστραφτερό μυαλό, ενώ με τη φυσική του αξιοπρέπεια αιφνιδιάζει, αυτοσχεδιάζει, ακροβατεί και ισορροπεί, μας παρασύρει σ’ έναν αλλιώτικο ποιητικό κόσμο.
Ο Σωτήρης Παστάκας είναι ανήσυχος και δημιουργικός. Ενδιαφέρεται, πάσχει και ανησυχεί για ό,τι συμβαίνει γύρω του. Η ζωή του αντιστέκεται στη ρηχή απλοποίηση, στη ρουτίνα και στη συνήθεια, στην άνευ ουσίας επανάληψη, στο βόλεμα.
Έχει το χάρισμα του δημιουργού, έχει τον τρόπο να στηρίζει τον εαυτό του και τους άλλους.
Διαχειρίζεται συναισθηματικές χορδές, δουλεύει και διαρκώς εξελίσσεται, ωριμάζει με ποιότητα, πατά σε βάσεις γερές, που ο ίδιος θέτει με πείρα και αποκτημένη γνώση.
Πιστεύει ότι οι συμπεριφορές των ανθρώπων είναι προβλέψιμες και ότι όλοι έχουμε βιώσει στο πετσί μας τον φθόνο, την αχαριστία, την προδοσία, την αδικία, τη συκοφαντία. Αλλά με την πάροδο του χρόνου μαθαίνουμε να μην μας πονούν.
Θεωρεί πως το σημερινό γκρίζο είναι συνέπεια μιας βαθιάς κρίσης πολιτισμού και ότι οι κοινωνίες μας, ο τρόπος ζωής μας, παράγει δυστυχία και δυστυχισμένους ανθρώπους.
Όμως, εμπιστεύεται απόλυτα την επιθυμία του ανθρώπου για ευτυχία και κάποια στιγμή είναι σίγουρος ότι θα την κατακτήσουμε.
Εξάλλου, αυτός είναι και ο ρόλος του καλού συγγραφέα και του φλογισμένου ποιητή: να προσφέρει τη λύτρωση σε εμάς τους αναγνώστες.
Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Πριν λίγο καιρό κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Κέδρος» το βιβλίο σας με τίτλο «Ο Δόκτωρ Ψ ανάμεσα στους άλλους». Στις σελίδες του ανακατεύετε διάφορα υλικά και μ’ έναν ευρηματικό τρόπο μπλέκετε την ψυχολογία με τη λογοτεχνία. Πώς το καταφέρνετε, κύριε Παστάκα;
Με πολλά διαβάσματα, πολλή μουσική και πολλές ταινίες. Ο ποιητής ωφελείται από τα μυθιστορήματα, ο πεζογράφος από τα ποιήματα. Ανήκω σε μια γενιά που λάτρευε το τυπωμένο χαρτί και διάβαζε τα πάντα: από τη «φωνή του Κυρίου», που έφερνε στο σπίτι η γιαγιά μας από την εκκλησία κάθε Κυριακή, έως τις αφίσες και τις προκηρύξεις που βρίσκαμε στον δρόμο. Πηγαίνοντας σε συναυλίες και παρακολουθώντας δύο ταινίες στο Σινεάκ, τη μία πίσω από την άλλη…
Στο βιβλίο σας παρουσιάζετε ιστορίες ανθρώπων, χρησιμοποιώντας την ενσυναίσθηση, με σκοπό να μπείτε στη θέση τους και να καταλάβετε τον υπέροχο κόσμο και τα ανθρώπινα που τον απαρτίζουν. Πώς χειριστήκατε συγγραφικά αυτό το «παιγνίδι»;
Διατηρώντας ακέραιη την περιέργειά μου. Θαυμάζοντας διαρκώς τη ζωή. Είχα ακούσει κάποτε πως όποιος ενθουσιάζεται με το θέαμα των ανθρωπίνων πράξεων δεν γηράσκει ποτέ. Καλλιέργησα αυτή την αρετή και την ακολούθησα πιστά. Οι ιστορίες είναι αποτέλεσμα αυτής της περιέργειας και της ακόρεστης δίψας μου για τη ζωή.
Στο σημερινό γκρίζο, που όλο και βαραίνει τις ψυχές μας, πιστεύετε ότι είναι βάσιμη η ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον;
Το σημερινό γκρίζο δεν είναι από την οικονομική κρίση και την πανδημία. Δεν έχει να κάνει με τους εξωτερικούς προσδιορισμούς και τις μορφές που του αποδίδουμε. Είναι συνέπεια μιας βαθιάς κρίσης πολιτισμού διάρκειας τουλάχιστον ενός αιώνα, αν κάνουμε δεκτή την υπόθεση του Γκράμσι: πρέπει να παραδεχθούμε πως αποτύχαμε ως άνθρωποι. Οι κοινωνίες μας, ο τρόπος ζωής μας, παράγει δυστυχία, δυστυχισμένους ανθρώπους. Αυτό θα τελειώσει αύριο, σε εκατό χρόνια, δεν έχει σημασία, αλλά θα τελειώσει. Πιστεύω απόλυτα στην επιθυμία του ανθρώπου για ευτυχία και κάποια στιγμή σας διαβεβαιώ πως θα την κατακτήσουμε.
Θέλετε να αναφερθείτε σε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα του βιβλίου σας, που θεωρείτε ότι αντιπροσωπεύει το συνολικό του πνεύμα;
«Από κάποιον παλιό μου καθηγητή άκουσα κάποια μέρα να μας λέει πως όποιος διαβεί την πόρτα και μπει στο μαγαζάκι της ψυχιατρικής μπορεί να αγοράσει μόνο ένα είδος. Το ψυχιατρικό μαγαζάκι δεν λειτουργεί όπως η ‘Δέλτα’ της γειτονιάς μας: δεν μπορείς να αγοράσεις και σοκολάτα και εφημερίδα και τσίχλες και μπαταρίες».
Συναντάτε ευτυχισμένους ανθρώπους σήμερα, κύριε Παστάκα;
Άμα ψάχνεις βρίσκεις, αγαπητή μου Έφη, ή σε βρίσκουν από μόνοι τους. Σήμερα ένας ευτυχισμένος άνθρωπος είναι αυτός που κάνει με συνέπεια τη δουλειά του, χωρίς να περιμένει ηθικές και οικονομικές ανταλλαγές. Άνθρωποι που αποφεύγουν τα φώτα της διασημότητας και την τοξική έκθεση στα κοινωνικά δίκτυα κι απολαμβάνουν την ομορφιά του τοπίου…
Τι μπορεί να μας βοηθήσει να συνειδητοποιήσουμε τη ματαιότητα του κυνηγιού ανούσιων πραγμάτων, χωρίς να χάνεται ουσιαστικός χρόνος;
Ο χρόνος είναι η μόνη περιουσία που μας δόθηκε. Ο μοναδικός μας πλούτος. Η διαχείρισή του είναι όλο το μυστικό. Αν κάθε πρωί σκεφτόμαστε πού και πώς θα τον ξοδέψουμε βγαίνοντας από το σπίτι, δεν θα τον σπαταλήσουμε σε καυγάδες με τον οδηγό που δεν μας δίνει προτεραιότητα, σε ατέρμονες καφέδες και ζηλόφθονες ματιές στο Instagram. Σκέφτομαι κάθε πρωί πως η μεγαλύτερη αμαρτία για τον άνθρωπο είναι να σπαταλά τον χρόνο που του δόθηκε.
Είστε μία πολυσχιδής προσωπικότητα, που καταπιάνεστε με πολλά πράγματα. Μία από τις πολλές σας ιδιότητες είναι να είστε και δάσκαλος βιωματικής γραφής, να διδάσκετε σε ενήλικες πώς να φτιάχνουν φράσεις. Ως συγγραφέας περνάτε κάποιο δίδαγμα μέσα από το βιβλίο σας;
Η εμπειρία μας δεν μεταβιβάζεται και δεν κληρονομείται. Ο κάθε άνθρωπος πρέπει να κάνει τα ίδια λάθη, κάθε φορά από την αρχή. Μόνο ως παράδειγμα βίου και στάση ζωής μπορούμε να προσφέρουμε ως μοντέλο μίμησης τον εαυτό μας, πέρα από διδάγματα και εντολές.
Σπουδάσατε Ιατρική και για τριάντα χρόνια εργάστηκε ως ψυχίατρος. Η συγγραφή πώς προέκυψε στη ζωή σας και ποια εσωτερική ανάγκη σάς καλύπτει;
Άρχισα να γράφω από το δημοτικό και δεν σταμάτησα από τότε. Όλα τα υπόλοιπα έγιναν για να εξασφαλίσω έναν άνετο τρόπο βιοπορισμού, και μόλις τον πέτυχα, εγκατέλειψα νωρίς την άσκηση του επαγγέλματός μου. Δεν το μετάνιωσα ποτέ.
Εκτός από την πεζογραφία αγαπάτε πολύ και την ποίηση. Η θεωρία τής λογοτεχνίας βοηθά τον ποιητή;
Μακριά από θεωρίες! Είχα φίλους που ήξεραν απ’ έξω όλες τις θεωρίες και δεν κατάφεραν να γράψουν ούτε έναν αξιοπρεπή στίχο. Ο ποιητής τρέφεται από ποιήματα, από αναγνώσεις κι από βιώματα. Όσο περισσότερες εμπειρίες αποκτά στη ζωή του, τόσο καλύτερα θα γράψει. Με τα διαβάσματα γνωρίζεις τις σχολές και τις πρακτικές, μαθαίνεις τι έχει γραφτεί και αποκτάς συνείδηση για το κενό που μας έχει απομείνει να συμπληρώσουμε στις μέρες μας.
Τι είναι εκείνο που μπορεί να κάνει έναν άνθρωπο σήμερα ποιητή, κύριε Παστάκα; Γεννιέται κανείς ποιητής ή γίνεται; Εσείς, για παράδειγμα, την ποίηση θα μπορούσατε να την αποφύγετε;
Ποιητής δεν γίνεσαι από θέληση, επειδή το θέλεις δηλαδή. Είσαι ποιητής, επειδή δεν μπορείς να κάνεις διαφορετικά. Προσπαθώ να την αποφύγω, κι εκείνη με αναγκάζει να την υπηρετώ. Είναι καταδίκη σε ισόβια!
Αυτή την εποχή τής περιρρέουσας μελαγχολίας και της κατάθλιψης η ποίηση έχει τελικά κάτι να πει στον κόσμο;
Η ποίηση ευτυχώς δεν είναι καταναλωτικό αγαθό, κι αυτή είναι η δύναμή της. Η ποίηση προς άμεση κατανάλωση, που προβάλλεται κατά κόρον στις μέρες μας, δεν είναι ατυχώς ποίηση. Για κάποιον που ξέρει την τέχνη είναι αποκαρδιωτικό να προβάλλονται και να βραβεύονται μετριότητες. Ποίηση είναι αυτό που ξεπερνά το ανθρώπινο μέτρο και τις προσωπικές μας ανάγκες.
Μετά από μια δύσκολη και πιεστική μέρα καταλήγετε στο σπίτι σας και απομονώνεστε στις σκέψεις σας. Με ποιο τρόπο αποσυμπιέζεστε;
Παλιότερα βάζοντας σε σχετική ένταση τη μουσική των U2 με συντροφιά ένα και δύο ποτήρια ουίσκι. Τα τελευταία χρόνια βλέπω σειρές στην τηλεόραση, πίνοντας αναψυκτικά.
Τι μπορεί να σας κάνει να πονέσετε;
Ο έρωτας! Πονά ο άτιμος, διότι είναι απρόβλεπτος. Οι συμπεριφορές των ανθρώπων είναι προβλέψιμες: φθόνος, αχαριστία, προδοσία, αδικία, συκοφαντία όλοι μας τα έχουμε βιώσει στο πετσί μας. Με την πάροδο του χρόνου μαθαίνεις να μην σε πονούν. Ο πόνος μετατρέπεται σε ένα αίσθημα πικρίας κι αργότερα δεν του δίνεις καμιά σημασία. Ο πόνος του έρωτα όμως, όταν σε τρυπήσει με το βέλος του, είναι αγιάτρευτος. Ναι, για τον έρωτα αξίζει κανείς να πονέσει ξανά και ξανά. Σας ευχαριστώ πολύ, κ. Έφη Δούλη.
ΤΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ
Ο Σωτήρης Παστάκας γεννήθηκε το 1954 στη Λάρισα, όπου και ζει.
Είναι ποιητής, μεταφραστής, δοκιμιογράφος, ραδιοφωνικός παραγωγός, πεζογράφος, δάσκαλος βιωματικής γραφής και ανθολόγος.
Σπούδασε Ιατρική στη Ρώμη. Για τριάντα χρόνια εργάστηκε ως ψυχίατρος στην Αθήνα.
Έχει εκδώσει μεταφράσεις ιταλικής ποίησης, δοκίμια, διηγήματα και δεκαεφτά ποιητικές συλλογές.
Έχει μεταφραστεί σε δεκαέξι γλώσσες και έχει διαβάσει ποιήματά του σε διάφορα διεθνή φεστιβάλ ποίησης (Σαν Φρανσίσκο, Σαράγιεβο, Σμύρνη, Ρώμη, Νάπολη, Σιένα, Κάιρο, Κωνσταντινούπολη, κ.ά.).
Για το 2021 υπήρξε επίσημος προσκεκλημένος στο 31ο Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης του Μεδεγίν, στην Κολομβία.
Τρία ποιητικά έργα του (η ανθολογία Corpo a corpo και οι συλλογές Jorge και Monte Egaleo) κυκλοφορούν στην Ιταλία, όπου τιμήθηκε με το Βραβείο NordSud το 2016, μία (Food Line) στις ΗΠΑ και η προσωπική του ανθολογία (Cuerpo a cuerpo), σε μετάφραση Χοσέ Αντόνιο Μορένο Χουράδο στην Ισπανία.
Το 2019 χάρισε τα βιβλία του στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Ραψάνης, όπου θα φιλοξενηθεί και το προσωπικό του αρχείο. Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων από το 1994.
Το 2021 χρίστηκε εθνικός συντονιστής στην Ελλάδα από το Παγκόσμιο Ποιητικό Κίνημα (WPM, World Poetry Movement – Movimiento Poético Mundial).
«Ο Δόκτωρ Ψ ανάμεσα στους άλλους», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Κέδρος» είναι το τελευταίο του βιβλίο.
*Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “Τα Μετέωρα” στις 18 Φεβρουαρίου 2022.
