Το να συναντάς έναν ζωντανό θρύλο με πολύτιμο ιστορικό-λογοτεχνικό έργο και με μεγάλη προσφορά στο παιδικό και εφηβικό βιβλίο είναι μια εμπειρία αποκαλυπτική. Πόσο μάλλον, όταν εκείνη έχει αυτή την ίδια χαρακτηριστική διάθεση να θυμηθεί, να καυτηριάσει αλλά και να μιλήσει για την εποχή μας. Μια σπάνια συνάντηση με την μοναδική Μαρούλα Κλιάφα, ανάμεσα σε δικά της βιβλία αλλά και στους χώρους τού Κέντρου Ιστορίας και Πολιτισμού της Εταιρείας Κλιάφα.
Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Κυρία Κλιάφα, χαίρομαι πάντα όταν μιλάω μαζί σας. Μου δίνετε αυτή τη γλυκιά αίσθηση να «κρέμομαι» από τα χείλη σας. Είναι Άνοιξη αγαπημένη εποχή του χρόνου και βρισκόμαστε σ’ έναν πανέμορφο χώρο «Το Κέντρο Ιστορίας και Πολιτισμού της εταιρείας Κλιάφα», που αποτελεί πραγματικά όαση αλλά και καύχημα για την πόλη των Τρικάλων. Τί σας ώθησε να μετατρέψετε τα «Ψυγεία Κλιάφα», τα οποία υπήρξαν από το 1926 σημείο αναφοράς της πόλης των Τρικάλων, σ’ έναν πολιτιστικό πνεύμονα;
Η Εταιρεία Κλιάφα, ανταποδίδοντας τη φανατική υποστήριξη του καταναλωτικού κοινού για τα αναψυκτικά Κλιάφα, μετέτρεψε το παλιό της εργοστάσιο σε Κέντρο Ιστορίας και Πολιτισμού.
Το «Κέντρο Ιστορίας και Πολιτισμού» είναι πολύ όμορφα δομημένο και καλαίσθητο, έλκει σαν μαγνήτης και κάθε του γωνιά αποπνέει γνώση. Έχετε παρέμβει στον σχεδιασμό και πόσο είναι προσωπική σας υπόθεση;
Την αρχιτεκτονική μελέτη του Κέντρου Ιστορίας και Πολιτισμού Κλιάφα έκανε η αρχιτέκτονας Φανή Τσαπάλα- Βαρδούλη και το στήσιμο του μουσείου ο μουσειολόγος Πέτρος Ζαμπέλης. Το όλο έργο έγινε με πρωτοβουλία και δαπάνη της Εταιρείας Κλιάφα. Εγώ απλώς έχω αναλάβει την ξενάγηση των επισκεπτών και είμαι υπεύθυνη για τα μαθήματα τοπικής ιστορίας, τα οποία παρακολουθούν κάθε χρόνο εκατοντάδες μαθητές με τους δασκάλους τους και τους καθηγητές τους.
Κάνοντας μια περιήγηση στον χώρο, βλέπουμε αντικείμενα παλιών αγαπημένων εποχών. Από πότε ασχολείστε με τη συλλογή τους;
Πράγματι το Κέντρο Ιστορίας και Πολιτισμού Κλιάφα διαθέτει πολλές συλλογές: Φωτογραφίες, γραπτά τεκμήρια, μικροαντικείμενα καθημερινής χρήσης, παλιά παιχνίδια, παρτιτούρες μουσικής, μπουκάλια παλαιών βιομηχανιών εμφιαλώσεως κ.ά. Το ενδιαφέρον των επισκεπτών ελκύει το παραδοσιακό τυπογραφείο, η αίθουσα με πώματα και ετικέτες από όλο τον κόσμο -που είναι άλλωστε και η μόνη εκτεθειμένη συλλογή στην Ελλάδα- και η επίπλωση ενός φαρμακείου του 19ου αιώνα. Όλα τα προαναφερόμενα προέρχονται από δωρεές συμπολιτών και φίλων.
Συνεχίζοντας «το ταξίδι» μας στους χώρους του Κέντρου, βλέπουμε τον χώρο τού Παραδοσιακού Τυπογραφείου που είναι αφιερωμένος στον Τρικαλινό Τύπο. Γιατί τον δημιουργήσατε;
Ο τοπικός τύπος είναι ο καθρέπτης τής τοπικής κοινωνίας. Σε ένα χώρο όπως ο δικός μας, που λειτουργεί ως Μουσείο τής πόλης των Τρικάλων και της ευρύτερης περιοχής, οι παλιές εφημερίδες έχουν δεσπόζουσα θέση και δεν είναι καθόλου εφήμερες. Αντιθέτως είναι ανεξάντλητη πηγή πληροφοριών για τους ιστορικούς και τους ερευνητές. Για τον λόγο αυτό άλλωστε, παράλληλα με το παραδοσιακό τυπογραφείο, διαθέτουμε σε ηλεκτρονική μορφή, ένα πλουσιότατο αρχείο θεσσαλικών εφημερίδων από το 1883 μέχρι το 1960.
Πώς χρησιμοποιείται η άρτια οργανωμένη Αίθουσα πολλαπλών χρήσεων που διαθέτει το Κέντρο;
Η Εταιρεία Κλιάφα διαθέτει πάντα δωρεάν την αίθουσα πολλαπλών χρήσεων για επιμορφωτικά προγράμματα, ημερίδες και συνέδρια. Στις εκδηλώσεις αυτές υπάρχει πάντα μεγάλη προσέλευση κοινού.
Ένας σημαντικός χώρος τού Κέντρου είναι ο «διάδρομος με τα παραμύθια» αλλά και η «Βιβλιοθήκη του Οργανισμού Παιδικών και Εφηβικών Βιβλιοθηκών». Τί σημαίνουν για σας αυτοί οι χώροι;
Μέσα στις επιδιώξεις τής Εταιρείας Κλιάφα ήταν και είναι η παιδεία των νέων τής περιοχής μας. Για το λόγο αυτό διέθεσε δωρεάν στον Οργανισμό Παιδικών και Εφηβικών Βιβλιοθηκών έναν μεγάλο χώρο, αναλαμβάνοντας μάλιστα και τα λειτουργικά έξοδα, για να στεγαστεί μια βιβλιοθήκη. Πρόκειται για έναν χώρο, όπου τα παιδιά και οι νέοι δεν δανείζονταν απλώς βιβλία, αλλά παρακολουθούσαν διάφορα εκπαιδευτικά προγράμματα, άκουγαν καλή μουσική, μάθαιναν σκάκι και περνούσαν ευχάριστα και δημιουργικά την ώρα τής σχόλης τους. Δυστυχώς εδώ και μερικούς μήνες η Βιβλιοθήκη αυτή μαζί με τις υπόλοιπες 28 βιβλιοθήκες του Οργανισμού Βιβλιοθηκών έκλεισε, λόγω οικονομικής αδυναμίας του Υπουργείου Παιδείας -στο οποίο και υπάγονται- να πληρώσει τους βιβλιοθηκάριους.
Γνωρίζω ότι πολλά σχολεία σάς επισκέπτονται καθημερινά και με ιδιαίτερη αγάπη κάνετε ξεναγήσεις. Τί θέλετε να αποκομίσουν τα παιδιά φεύγοντας από το Κέντρο;
Οι επισκέψεις των συμπολιτών στο Μουσείο δεν είναι όσες θα περίμενε κανείς. Το παρήγορο είναι πως έχουμε πολλές επισκέψεις σχολείων, όχι μόνο από την πόλη αλλά και από άλλους νομούς. Στόχος μας είναι οι επισκέπτες μας να γνωρίσουν την πόλη, τα μνημεία και την ιστορία τους, τις συνθήκες ζωής των παλιότερων, την τοπική οικονομία, αλλά και την κοινωνική και πολιτική μας ιστορία. Με έκπληξη διαπιστώνω ότι ελάχιστοι μαθητές γνωρίζουν τη νεότερη ιστορία μας, κι αυτό διότι συνήθως δεν προφταίνουν να τη διδαχθούν στο σχολείο. Ωστόσο είναι εντυπωσιακό πόσο μεγάλο ενδιαφέρον δείχνουν για όσα διαδραματίσθηκαν στον τόπο μας κατά τον 20ο αιώνα.
Ποιος είναι ο σκοπός και οι στόχοι τού «Κέντρου Ιστορίας και Πολιτισμού»;
Από όσα ανέφερα ως τώρα είναι φανερό πως ο στόχος μας είναι η ανάδειξη και προβολή της ιστορίας και του πολιτισμού. Για το σκοπό αυτό άλλωστε η Εταιρεία Κλιάφα έχει χρηματοδοτήσει την έκδοση λευκωμάτων και βιβλίων, τα οποία κυκλοφορούν πανελληνίως και έχουν αποσπάσει πολύ καλές κριτικές.
Κι ας πάμε στο βιβλίο σήμερα, κυρία Κλιάφα. Είστε ένας άνθρωπος που ευτυχήσατε να ζήσετε καλύτερες μέρες στον χώρο τού βιβλίου. Τί πιστεύετε πως φταίει σήμερα;
Πράγματι ευτύχησα να ζήσω την εποχή τής μεταπολίτευσης, τότε που στον τόπο μας υπήρξε μια πνευματική ανάταση. Νέες ιδέες, καινούργιοι δημιουργοί, σημαντικά βιβλία… Δυστυχώς, λίγα χρόνια αργότερα, πέσαμε πάλι στο τέλμα. Τί έφταιξε; Φοβάμαι πως έφταιξε η ξαφνική ευημερία. Ένα μεγάλο μέρος τού πληθυσμού, πριν προλάβει να διαμορφώσει την προσωπικότητά του, υιοθέτησε το σύνθημα «να περνάμε καλά». Έτσι από τη μια μέρα στην άλλη λησμονήσαμε τις αρχές μας και το «εμείς» έγινε «εγώ».Ο κόσμος είναι δικός μου. Παρκάρω όπου γουστάρω, αγνοώ τον διπλανό μου, δεν σέβομαι κανέναν και τίποτα. Έτσι καταντήσαμε να είμαστε μια κοινωνία χωρίς κανόνες και κυρίως χωρίς κανένα μπούσουλα.
Ασχοληθήκατε με πολλά είδη βιβλίου. Ασχοληθήκατε με τη λογοτεχνία, τη μελέτη τής τοπικής ιστορίας, τη συλλογή λαϊκών παραμυθιών, παραδοσιακών παιχνιδιών και παλαιών φωτογραφιών, ενώ γράψατε και πολλά μυθιστορήματα για εφήβους που αγαπήθηκαν πολύ. Σας κέρδισε κάποιο είδος περισσότερο;
Πράγματι έχω πολλά και διαφορετικά ενδιαφέροντα, που όλα όμως τείνουν στο ίδιο αποτέλεσμα. Στην ανάδειξη του τοπικού πολιτισμού και την καταγραφή της τοπικής μας ιστορίας. Κι όταν λέω ιστορία δεν εννοώ μόνο τα πολεμικά γεγονότα αλλά και τον τρόπο ζωής, τις συμπεριφορές των ανθρώπων. Με ενδιαφέρει η κοινωνική ιστορία και αυτή διακονώ είτε γράφω μυθιστόρημα, είτε συλλέγω παραμύθια, είτε κάνω έρευνα είτε συλλέγω φωτογραφίες για την έκδοση ενός λευκώματος.
Πώς και γιατί θα προσπαθούσατε σήμερα να πείσετε ένα παιδί να διαβάσει;
Κατά τη γνώμη μου είναι λάθος να προσπαθούμε να πείσουμε ένα παιδί να διαβάζει εξωσχολικά βιβλία για να πλουτίσει το λεξιλόγιό του ή για να αποκτήσει γνώσεις ή για να γράφει ωραίες εκθέσεις. Πάντα λέω στα παιδιά «διαβάστε αυτό το βιβλίο για να περάσετε καλά». Και τους εξηγώ πως ο αναγνώστης και γενικά ο άνθρωπος που αγαπάει την τέχνη δεν νιώθει ποτέ μοναξιά. Διαβάζουμε λογοτεχνία για τον ίδιο λόγο που βλέπουμε μια καλή κινηματογραφική ταινία. Για να ψυχαγωγηθούμε, να νιώσουμε αγωνία, συγκίνηση, χαρά και φυσικά – γιατί όχι;- να προβληματισθούμε.
Η ελληνική γλώσσα στις μέρες μας περνά δύσκολες στιγμές. Τί θα συμβουλεύατε στα νέα παιδιά για τον εμπλουτισμό τού λεξιλογίου τους;
Η ελληνική γλώσσα κακοποιείται σήμερα σχεδόν από όλους μας και κυρίως από τα μέσα ενημέρωσης. Τί θα συμβούλευα; Να θυμηθούμε πως η ελληνική γλώσσα στηρίζεται στο ρήμα και στο ουσιαστικό. Η γλώσσα μας είναι πλούσια σε ρήματα. Γιατί λοιπόν να τα εκφράζουμε περιφραστικά; Για παράδειγμα, γιατί να λέμε «Κάνω παρέλαση» και όχι «Παρελαύνω».
Πολλές φορές είδατε μικρά παιδιά αλλά και εφήβους να ξεφυλλίζουν και να διαβάζουν τα βιβλία σας. Πώς αισθάνεστε;
Επειδή αποσπάσματα από μυθιστορήματά μου συμπεριλαμβάνονται στα σχολικά βιβλία, με καλούν συχνά σε γυμνάσια και λύκεια, όπου έχω την ευκαιρία να συζητώ με τους αναγνώστες μου και να ακούω τις απόψεις και τις παρατηρήσεις τους, πράγμα που με χαροποιεί ιδιαίτερα.
Πιστεύετε ότι το περιβάλλον στο οποίο ζούμε καθορίζει τελικά την πορεία μας;
Ως ένα βαθμό ναι. Φυσικά παίζουν ρόλο και άλλοι παράγοντες. Για παράδειγμα η προσωπική βούληση. Η θέληση και η προσπάθεια του καθενός μας να πετύχει τους στόχους του.
Πώς ήταν το περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγαλώσατε;
Είμαι παιδί της ιταλογερμανικής κατοχής και του εμφυλίου πολέμου. Μολονότι προέρχομαι από αστική οικογένεια, έζησα κι εγώ, όπως όλα τα παιδιά εκείνης της εποχής, δύσκολες καταστάσεις. Γι’ αυτό και εκτιμώ αυτά που μας προσφέρει η ζωή. Οι γονείς μου ήταν άνθρωποι καλλιεργημένοι και με αρχές. Τους ευγνωμονώ, διότι μου έμαθαν να αγαπώ την τέχνη και ταυτόχρονα μου δίδαξαν να σέβομαι τους συνανθρώπους μου και να εκτιμώ το μόχθο τους. Το σπουδαιότερο όμως από όλα είναι πως μου έμαθαν να στηρίζομαι στον εαυτό μου.
Τί σας ελκύει σ’ έναν άνθρωπο;
Η ευθύτητα, η συνέπεια λόγων και πράξεων και η εργατικότητα.
Έχετε προσφέρει ουσιαστική παιδαγωγική αρωγή στη νεολαία, τους εκπαιδευτικούς και τους ενδιαφερόμενους πολίτες και επισκέπτες αυτού του τόπου. Βλέπετε η νέα γενιά ν’ αλλάζει και προς ποια κατεύθυνση;
Πιστεύω πως η δύσκολη οικονομική κατάσταση που ζούμε θα μας υποχρεώσει να επανεξετάσουμε κάποιες από τις επιλογές μας, μερικές από τις οποίες ήταν λανθασμένες . Ελπίζω πως και με πολλή προσπάθεια -τίποτα καλό δεν επιτυγχάνεται εύκολα- να ξαναβρούμε το δρόμο της δημιουργίας. Η ιστορία μάς έχει διδάξει ότι ο λαός μας σε δύσκολες στιγμές μεγαλουργεί. Φτάνει βέβαια να πιστέψουμε στις δυνατότητές μας και να τις αξιοποιήσουμε.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΤΗΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΣ
Η Μαρούλα Κλιάφα γεννήθηκε το 1937 στα Τρίκαλα όπου και μένει μόνιμα με την οικογένειά της . Έχει σπουδάσει δημοσιογραφία και από το 1972 ασχολείται με τη λογοτεχνία και την τοπική ιστορία ενώ παράλληλα συλλέγει λαϊκά παραμύθια, θρύλους και παλιές φωτογραφίες. Συνεργάζεται με τους εκδοτικούς οίκους
«Κέδρος», «Καστανιώτης» και « Μεταίχμιο».
Έχει γράψει και έχουν κυκλοφορήσει σε πολλές εκδόσεις επτά μυθιστορήματα για έφηβους, πέντε συλλογές με θεσσαλικά λαϊκά παραμύθια , θρύλους και παραδοσιακά παιχνίδια, τρία λευκώματα και έξι βιβλία που αναφέρονται στην τοπική ιστορία των Τρικάλων. Επίσης έχει μεταφράσει από τα γαλλικά τρία μυθιστορήματα για έφηβους.
Δυο βιβλία της έχουν μεταφραστεί στα ρωσικά και γερμανικά ενώ αποσπάσματα των έργων της έχουν συμπεριληφθεί σε σχολικά βιβλία του δημοτικού σχολείου και στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του γυμνασίου.
Έχει τιμηθεί από την Ακαδημία Αθηνών, την Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών , τον Κύκλο Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου και τη Γυναικεία Συντροφιά. Το 2010 το Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Σχολής Επιστημών του Ανθρώπου του Πανεπιστημίου της Θεσσαλίας της απένειμε τον τίτλο της επιτίμου διδάκτορος.
Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “Τα Μετέωρα” στις 30 Μαρίου 2012.
Ακολουθήστε το tameteora.gr στο Google News!
