Την περασμένη Κυριακή πραγματοποιήθηκε στο Πολιτισμικό Κέντρο Καλαμπάκας μια Εκδήλωση Μνήμης, Τιμής και Χρέους για δύο από τα σημαντικότερα γεγονότα που σηματοδότησαν τη νεότερη ιστορία της πόλης μας: την πυρπόλησή της από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής, στις 17 Σεπτεμβρίου και 18 Οκτωβρίου 1943, και την απελευθέρωσή της έναν χρόνο αργότερα. Η ιστορική αφήγηση και παρουσίαση των γεγονότων και των τεκταινομένων της δυσκολότατης αυτής για την πόλη και τη χώρα μας περιόδου είχε ως αρωγούς τη μαρτυρία όσων βίωσαν την καταστροφή και τη δυστυχία, την προβολή ντοκιμαντερικών αποσπασμάτων, τη φωτογραφία, τη μουσική κ.ά.

Στο τέλος της εκδήλωσης έγιναν δύο προτάσεις, τις οποίες αισθανόμαστε την υποχρέωση να παραθέσουμε κι εδώ, για το καλό αυτού του τόπου.

Η πρώτη πρόταση: Πριν από χρόνια ξεκίνησε μια πρωτοβουλία από την πόλη των Καλαβρύτων για τη δημιουργία ενός Δικτύου Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών της Ελλάδος περιόδου 1940-1945, στο οποίο έχουν ενταχθεί ήδη 106 πόλεις και χωριά της πατρίδας μας,[1] που «έχουν υποστεί μεγάλες καταστροφές από ξένους εισβολείς ή κατακτητές σε περιόδους πολεμικών συγκρούσεων. Ο χαρακτηρισμός αυτός γίνεται επίσημα με προεδρικό διάταγμα». Κραυγαλέα παράλειψη η Καλαμπάκα και τα υπόλοιπα χωριά[2] του Δήμου Μετεώρων! Οπωσδήποτε κάποιες πρωτοβουλίες πρέπει να αναληφθούν γι’ αυτή την υπόθεση…

Η δεύτερη πρόταση: Πρέπει όσοι κάτοικοι έχουν ζήσει τα γεγονότα ή γνωρίζουν σημαντικά ή άγνωστα περιστατικά της ιστορικής αυτής περιόδου να καταθέσουν, με κάποιο τρόπο, τις μαρτυρίες και τα βιώματά τους. Κι αφού γίνει μια πλήρης, εμπεριστατωμένη και τεκμηριωμένη καταγραφή των γεγονότων και των περιστατικών που συνέβησαν, να δημιουργηθεί κι ένα ντοκιμαντέρ, που θα προβάλλει σε όλη την Ελλάδα, μέσα από την ΕΡΤ ή άλλα ιδιωτικά κανάλια, αλλά και στο εξωτερικό (π.χ. στη Γερμανία!) την ιστορία του τόπου μας. Και στο οποίο ντοκιμαντέρ να προβάλλονται και οι μαρτυρίες και τα βιώματα όσων έζησαν τα δύσκολα αυτά χρόνια, που μπορούν να μας διδάξουν πολλά.

Κι όχι μόνο των αυτοπτών μαρτύρων αλλά και των παιδιών τους και των εγγονών τους, που έχουν ακούσει πολλές διηγήσεις και μπορούν να καταθέσουν, ως μεσολαβητές, την ιστορία και τις ενδιαφέρουσες αφηγήσεις των προγόνων τους.

Και μην πει κάποιος ότι πρέπει να είναι ιστορικός ή να γνωρίζει την ιστορία της περιόδου απ’ έξω κι ανακατωτά ή να θυμάται λεπτομέρειες. Όλοι όσοι ζήσαν τα γεγονότα, ή οι απόγονοί τους, ενδεχομένως θυμούνται ή γνωρίζουν σε ποια κατάσταση βρήκαν το σπίτι τους όταν επέστρεψαν σ’ αυτό μετά από την πυρπόληση και ποια πράγματα σώθηκαν, αν σώθηκε κάτι. Ή πού βρισκόταν η οικογένειά τους όταν έφυγαν από την Καλαμπάκα, πριν από την πυρπόληση, και πώς ζούσαν στα χωριά, τα δάση ή όπου αλλού βρισκόταν.

Παραθέτουμε τέλος κάποιες ενδεικτικές ερωτήσεις που θα μπορούσαν να γίνουν και να απαντηθούν στην κάμερα απ’ όσους ενδιαφέρονται να βοηθήσουν και να στηρίξουν το όλο εγχείρημα.

Ενδεικτικές ερωτήσεις

1. Πώς ήταν η ζωή στην Καλαμπάκα πριν το 1940, στο Μεσοπόλεμο; Τι θυμάστε απ’ αυτή την περίοδο ή τι έχετε ακούσει;
2. Τι θυμάστε ή έχετε ακούσει ότι έγινε την ημέρα της 28^ης Οκτωβρίου 1940 (ανήμερα) ή αμέσως μετά στην πόλη της Καλαμπάκας;
3. Γνωρίζετε Καλαμπακιώτες που πολέμησαν στο Μέτωπο; Καλαμπακιώτες που να σκοτώθηκαν;
4. Θυμάστε να πήραν οι Καλαμπακιώτες πράγματα από τις αποθήκες του Στρατού στην Καλαμπάκα;
5. Πώς ήταν η ζωή,όταν κατέλαβαν οι Ιταλοί την Καλαμπάκα; Θυμάστε κανένα περιστατικό; Έψαχναν για όπλα; Συνέλαβαν κανέναν;
6. Υπήρχε μεγάλη πείνα την περίοδο της Κατοχής στην Καλαμπάκα και τα χωριά; Πώς κατάφερναν να επιβιώνουν και να ζουν οι κάτοικοι;
7. Τι γνωρίζετε για τον Ιταλό αξιωματικό Φερεντίνο και τη συγκέντρωση ανδρών και γυναικόπαιδων στην κεντρική πλατεία την 12^η Ιανουαρίου 1943;
8. Τι γνωρίζετε για τη Μάχη της Μερίτσας; Πήραν μέρος Καλαμπακιώτες σ’ αυτή;
9. Τι γνωρίζετε για τη Μάχη της Καλαμπάκας εναντίον των Ιταλών τον Απρίλιο του ’43;
10. Τους αντάρτες τούς βλέπατε στην Καλαμπάκα την περίοδο της Κατοχής; Θυμάστε κάποιες ενέργειές τους ή μάχες που έδωσαν;
11. Πόσες φορές κάηκε η Καλαμπάκα από τους Γερμανούς; Τι θυμάστε ή τι ακούσατε για το κάψιμο; Ποια σπίτια γλύτωσαν από την πυρπόληση;
12. Εσείς πού βρισκόσασταν, όταν έκαψαν την Καλαμπάκα; Πώς ήταν η ζωή εκεί;
13. Υπήρξαν άνθρωποι που δεν έφυγαν από την πόλη; Δεν μπόρεσαν ή δεν πρόλαβαν;
14. Πώς ήταν η πόλη μετά την πυρπόληση; Πότε επιστρέψατε σ’ αυτή και τι αντικρίσατε;
15. Σε ποια κατάσταση βρήκατε το δικό σας σπίτι, όταν επιστρέψατε; Τι είχε σωθεί;
16. Πώς ξαναφτιάξατε το σπίτι σας; Σας βοήθησε το κράτος; Υπήρξε διεθνής βοήθεια;
17. Θυμάστε να σκοτώθηκαν Καλαμπακιώτες στην Κατοχή; Ποιοι; Υπό ποιες συνθήκες;
18. Πώς ήταν η ζωή τα επόμενα χρόνια;
19. Θυμάστε χαρακτηριστικά γεγονότα από την περίοδο του Εμφυλίου;
20. Τι γνωρίζετε για την αρπαγή Καλαμπακιωτών από τον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας τον Αύγουστο του 1948;
21. Θυμάστε να βομβαρδίστηκε από αεροπλάνα η Καλαμπάκα; Γνωρίζετε αν έγιναν αερομαχίες πάνω από την πόλη ή κοντά σ’ αυτή;
22. Γνωρίζετε αν καταστράφηκαν από όλμους ή άλλο οπλισμό κάποια μοναστήρια ή άλλα μνημεία;
23. Γνωρίζετε να χρησιμοποιήθηκαν όλη αυτή την περίοδο τα μοναστήρια ως καταφύγια αμάχου πληθυσμού; Οι γύρω από την Καλαμπάκα σπηλιές;
24. Θυμάστε κάποιο περιστατικό απ’ όλη αυτή την περίοδο (1940-1949) που σας έκανε εντύπωση και έμεινε στη μνήμη σας;
25. Ποια κτήρια θυμάστε από την προπολεμική Καλαμπάκα, που σας έκαναν εντύπωση, και σήμερα δε σώζονται ή έχουν μετατραπεί σε ερείπια;
26. Έχετε κάτι άλλο να προσθέσετε;

[1]Συλλογικό έργο, Ελληνικά ολοκαυτώματα 1940-1945, Δίκτυο Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών της Ελλάδος περιόδου 1940-1945, επιμέλεια Ευγενία Κανελλοπούλου, εκδ. Λιβάνη, Αθήνα 2010, σελ. 414, ISBN 978-960-14-2305-0.

[2]Όχι όλα! Κάποια έχουν ήδη ενταχθεί!…