Tην Τρίτη 7/10/2025, στην κατάμεστη αίθουσα τιμών της Ενωσης Αποστράτων Αξιωματικών της Πολεμικής Αεροπορίας έγινε η παρουσίαση του νέου βιβλίου: Το Δικό μου Χθες του Αναστασίου Μπασαρά.
Ηταν εκεί: οι υφυπουργοί: Θ. Σκρέκας, Σ. Βούλτεψη, Α. Συρίγος, Μαρία Γιαννακάκη, Επίτιμοι Αρχηγοί ΓΕΑ: Γ. Αντωνετσής, Δ. Λυντζεράκος, ΓΕΝ: Γ. Γιακουμάκης, ΛΣ: Θ. Ρεντζεπέρης, ΑΤΑ: Ι. Πατσαντάρας, η Βουλευτής Μ. Κοντοτόλη, επίτιμοι και ανώτατοι αξιωματικοί της ΠΑ, ΕΣ και ΠΝ, Καθηγητές, ο Πρόεδρος ΒΟΣΑ, Ανώτατα Στελέχη και πάρα πολλοί φίλοι και συγγενείς του.
Ο συγγραφέας άνοιξε την εκδήλωση λέγοντας:
Αξιότιμοι κύριοι (ες), αγαπημένοι φίλοι (ες),
Είμαι οπαδός της άποψης πως αν δεν θέλεις να σε ξεχάσουν αμέσως μόλις φύγεις, είτε γράψε πράγματα που αξίζει να διαβαστούν, είτε κάνε πράγματα που αξίζει να γραφτούν.
Και θέλω να πιστεύω πως αυτό έκανα σε όλη μου τη ζωή…
Ζώντας με την ελπίδα πως κι εγώ κάποια στιγμή θα γίνω ανάμνηση για όλους όσους κοίταξα βαθιά μέσα στα μάτια, σε εκείνο το μακρινό Χθες, σε τούτο το σημαντικό Σήμερα, θέλω να γιορτάσω, όχι το ότι έγραψα κάτι που άξιζε να γραφτεί (αυτό δεν θα το κρίνω εγώ), ούτε ότι αυτά που θυμάμαι εγώ έγιναν στ’ αλήθεια έτσι όπως τα θυμάμαι. Άλλωστε οι αναμνήσεις ποτέ δεν είναι ανόθευτες, χρωματίζονται πάντα απ’ όλα όσα ζήσαμε μετά.
Θέλω να γιορτάσω ότι αυτά που σήμερα αποτελούν αναμνήσεις μου, κάποτε τα έζησα! Θέλω να γιορτάσω όλες εκείνες τις αόρατες παρουσίες που ζούνε μέσα μου, θέλω να γιορτάσω όλες εκείνες τις στιγμές, καλές και κακές, όλες εκείνες τις μυρωδιές, όλα εκείνα τα αγγίγματα ή τους αποχαιρετισμούς που έγιναν αγάπη και ζούνε στην καρδιά μου.
Και σε τούτο το γιορτάσι της ζωής μου, σας θέλω μαζί μου…
Δεν είχα ούτε σχέδιο, ούτε πλάνο να γράψω τούτο το βιβλίο. Όλα τα βιβλία που μέχρι τώρα έχω γράψει είναι επιστημονικά. Ούτε έγραψα τα είκοσι τόσα αφηγήματα με τη σειρά, το ένα μετά το άλλο.
Επιπλέον, το ήθελα πολύ και για μένα αυτό το βιβλίο. Ήθελα να ευχαριστήσω, να γονατίσω στη μνήμη τους και να τιμήσω όλα μου τα αγαπημένα πρόσωπα, άλλα φευγάτα για μακρινό ταξίδι και άλλα στη ζωή. Πέρασα και περνώ πολύ καλά μαζί τους.
Γεννήθηκα στο χωριό Περιστέρα. Η παιδική μου ηλικία γεμάτη δύσκολες, αλλά και χαρούμενες στιγμές. Από την αρχή της ζωής μου είχα και αντιμετώπισα χτυπήματα, όπως η εκτέλεση του παππού μου από τους Γερμανούς και ασθένειες που επηρέασαν τη μάνα μου κι εμένα. Μίλησα στα πέντε μου. Η γιαγιά μου, η Θεοπούλα, έπαιξε σημαντικό ρόλο στη ζωή μου, όπως και η δεύτερη μητέρα μου, η Ζωή Βησσαρίου, που με θήλασε όταν η μητέρα μου ασθένησε.
Η Περιστέρα, γνωστή και ως Τσιάσι κατά την Οθωμανική περίοδο, είναι ένας μικρός συνοικισμός στη βορειοδυτική Θεσσαλία, κοντά στην Καλαμπάκα. Έχει 240 κατοίκους, κυρίως γεωργούς και κτηνοτρόφους και περιβάλλεται από φυσική ομορφιά, όπως τον ποταμό Πηνειό και λόφους κατάφυτους με βελανιδιές.
Χρωστάω πολλά και μόνο ευχαριστώ μπορώ να δώσω στην κα Εύα Τσαροπούλου γιατί πέρα από επαγγελματική επιμέλεια έκανε μια από καρδιάς επιμέλεια: στη γλώσσα, στη σύνταξη, στη λιτότητα και αποφυγή ‘ευαίσθητων κορωνών’ σα να ζούσε το δικό μου χθες. Ήταν πάντα αυστηρή, στο δίλημμα χρήσιμη και σωστή ή ευχάριστη, πάντα δρούσε σωστά. Θερμά σε ευχαριστώ Εύα. Σπιτική γαλήνη, και παρότρυνση και στήριξη, και αγάπη χρειάζονται για να γράψεις ένα βιβλίο. Όλα αυτά μου τα εξασφάλισε η δική μου Λίνα, η Γυναίκα μου, με το γ κεφαλαίο. Σε ευχαριστώ θερμά Λίνα για τη στήριξη και την πνευματική τροφή και έμπνευση που μου έδωσες.
Πολλοί οι συγγενείς, συνάδελφοι και φίλοι απόψε, όλοι τους, με περίσσεια χαρά αποδέχθηκαν την πρόσκλησή μου. Αυτό σημαίνει, πολλά, μα πάρα πολλά για μένα! Τους Ευχαριστώ Θερμά! Ωστόσο, λόγω του περιορισμένου χώρου, δεν προσκάλεσα άλλους τόσους. Απολογούμαι γι’ αυτό!
Τα Περιεχόμενα του βιβλίου περιλαμβάνουν: Γεννήθηκα και μεγάλωσα…άφησα πίσω τα 18! – Χωριό μου, χωριουδάκι μου: Περιστέρα Καλαμπάκας – Χριστούγεννα 1953-54: Χριστούγεννα ζωής – Κάποτε στους Αγίους Θεοδώρους, στο χωριουδάκι της μάνας μου – Αχ, βρε Μάνα, πόσο μεγάλη ήσουνα! – Η καλή μου η γιαγιά, η Θεοπούλα! – Δύο Απριλίου του 1944 – Αχ, Πατέρα, πόσο, Ντρεπόμουνα, χθες, που ήσουνα αγρότης και Καμαρώνω τώρα! – Τα γενέθλιά μου σήμερα, 10 Μάρτη! – Το πάρτι της ζωής μου, Μάρτης 1966! – Πάσχα στο χωριουδάκι μου το 1956 – Χριστουγεννιάτικη αγρυπνία στην Ιερά Μονή της Θεοτόκου Βυτουμά, στα Μετέωρα – Η μεγάλη Αποκριά, στο χωριουδάκι μου – Η εθνική μας γιορτή, κάποτε στην Καλαμπάκα! – Ο καλός μου δάσκαλος! – Το Παζάρι στα Τρίκαλα – Η Σχολή Μηχανικών Αεροπορίας, η πολυπαινεμένη ΣΜΑ! – Η Πρώτη Έξοδος στη Σχολή. Σάββατο 23 Νοεμβρίου 1963! – 116 ΠΜ: Ο πρώτος μου έρωτας! – 13 Δεκεμβρίου 1967: Τι μέρα κι αυτή! – Εξήντα δύο χρόνια και δύο μήνες μετά: Οδοιπορικό αναμνήσεων – Ενθυμήματα των αγαπημένων μικρών πατρίδων μου – Requiem στον λατρευτό μου γιο Κωνσταντίνο
Κατά την εκδήλωση μίλησαν οι:
Παναγιώτης Δημητριάδης, Αντιπτέραρχος ε.α., πρόεδρος της Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών Αεροπορίας:
Καλώς ήλθατε απόψε, στη φιλόξενη λέσχη των αποστράτων αξιωματικών της Αεροπορίας μας, στην παρουσίαση του βιβλίου του μέλους μας Σμηνάρχου ε.α. Μηχανικού Αναστασίου Μπασαρά.
Όταν ο σμήναρχος αιτήθηκε τη στήριξη και την αιγίδα της ένωσης, ομόφωνα το ΔΣ και με ιδιαίτερη χαρά την παρέσχε.
Το διάβασα καλά το βιβλίο, σμήναρχε, εξαίρετε φίλε Τάσο, και διάβασα πολλά και από τα σχόλια: Καταπληκτική και κατατοπιστική περιγραφή μιας άλλης εποχής που … πολλοί έχουμε προλάβει να βιώσουμε. ”Το ψωμί του, το κρέας, το γάλα, το τυρί, το αυγό, τα χόρτα, τα φρούτα, τον τραχανά του – μακαρόνια της εποχής- ήταν όλα παραγωγή της οικογένειας.” Σήμερα, στις πόλεις, που ζούμε οι περισσότεροι, είμαστε πλήρως εξαρτημένοι από τα ευρώ και τα supermarket.
Υπέροχο κείμενο με ωραία περιγραφή γεμάτη συναισθήματα και εικόνες βίωμα… Πολλά τα πρόσωπα και πιο πολλά τα στοιχεία και όλα αυτά δοσμένα με τον καλύτερο τρόπο! Τυχαίο το ” Πρώτος” καλέ μου αεροπόρε;
Σχολίαζε ο πτέραρχος Γρηγόρης Νούσιας: Παιδικά βιώματα, παιδικές αναμνήσεις. Με το χρώμα του χωριού.
Και με περισσότερες μυρωδιές και γεύσεις από το βιός και τα γεννήματα. Ανεξίτηλα σημεία αναφοράς. Εκεί, στις ρίζες, στην «Ελληνική επαρχία, το θεμέλιο του εθνικού μας οικοδομήματος».
Με μια αγνότητα στην έκφραση. Με μια ανεπιτήδευτη απλότητα στην περιγραφή. Και παράμερα, η υπερηφάνεια για την καταγωγή, η νοσταλγία για το ”τότε”, ύμνος στην οικογενειακή παράδοση, σεβασμός στους προγόνους. Ναι, το ”ξεκίνημα” από το χωριό είναι αφετηρία ζωής που σημαδεύει. ”Προχωράς” και γυρίζεις να δεις.
Αναλογίζεσαι το άλμα που έκανες και παίρνεις δύναμη για το επόμενο. Νοιώθεις υπερήφανος. Με βακτηρία την ελληνική ψυχή μας πήγες σήμερα μια τσιγάρα δρόμο πάρα πέρα, προς τα παρελθόντα, σε ό,τι γνήσιο και ελληνικό! Ώρα για επιστροφή στις ρίζες.
Τάσο! Εύγε! Τάσο, και είχε πολύ δίκαιο ο Κώστας Καρκανιάς, συνίκαρος, που αδιάκοπα σε προέτρεπε: Τάσο μια φορά ακόμη συγχαρητήρια !!! Εκπληκτικό και αυτό το διήγημα Να ξαναπώ, μάζεψε ότι παρόμοιο έχεις γράψει να τα εκδώσεις!
Τι περιγραφή φίλε μου …Σαν να διάβαζα κεφάλαιο από τη γλαφυρή Λωξαντρα… Θάλεγα μάλιστα καλύτερο το δικό σου γιατί είναι πιο…δικό μας…Άψογο Τάσο. Γράψε γιατί φαίνεται ότι τόχεις…
Συγκλονιστική αφήγηση που μιλάει στις καρδιές κυρίως αυτών που έχουν κάποιες αναμνήσεις από την περιοχή της Θεσσαλίας.. και έζησαν με παππούδες και γιαγιάδες. Εξαιρετική διήγηση. Σχεδόν κινηματογραφική σε μεταφέρει στην εποχή και στα γεγονότα. Οι χαρακτήρες ηρωικοί, μυθιστορηματικοί. Πολύ χρήσιμο να διαβάζουμε τέτοιες ιστορίες οι νεώτεροι κι ιδιαίτερα η μοσχοαναθρεμμένη νεολαία μας. Μέσα στο σπονδυλωτό βιβλίο σου εντάχθηκαν και 4 αφηγήματα που αναφέρονται στην Πολεμική Αεροπορία: Η Σχολή Μηχανικών Αεροπορίας, η πολυπαινεμένη ΣΜΑ!, Η Πρώτη Έξοδος στη Σχολή. Σάββατο 23 Νοεμβρίου 1963!, 116 ΠΜ: Ο πρώτος μου έρωτας!, 13 Δεκεμβρίου 1967: Τι μέρα κι αυτή? Και, ως πρόεδρος της ΕΑΑΑ, ως αεροπόρος, σε ευχαριστώ πολύ.
Άγγελος Συρίγος, Βουλευτής της ΝΔ:
Πήρα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στα χέρια το βιβλίο του Τάσου Μπασαρά. Ο τίτλος του είναι ενδεικτικός. Το δικό μου χθες είναι αυτό που λέει το βιβλίο.
Τι εννοώ; Ο καθένας μας έχει μια δική του ιστορία. Η ιστορία που έχει αποτυπώνει συνήθως και την περίοδο μέσα στην οποία εξελίσσεται. Παρόλα αυτά παραμένει η δική του προσωπική ιστορία.
Διαβάζοντας το βιβλίο του πτέραρχου βλέπουμε την Ελλάδα μιας άλλης εποχής και παράλληλα βλέπουμε έναν άνθρωπο πως προχώρησε μέσα από την προσωπική του ιστορία.
Σε κάθε βήμα της ζωής του έχει πολλά συγκινητικά σημεία το βιβλίο, τη δύσκολη ζωή στην επαρχία στην περίοδο μετά την περίοδο της Κατοχής και αμέσως μετά τα δύσκολα χρόνια, πως σπούδαζαν τα παιδιά του, πως ήταν ολόκληρο ταξίδι.
Επί παραδείγματι να έρθεις από την Καλαμπάκα στην Αθήνα, πως ήταν οι συνθήκες, πως ζούσαν. Το γεγονός ότι πέρασε στη σχολή και με αυτόν τον τρόπο πέρασε σε μια άλλη διάσταση.
Η αγάπη του για την αεροπορία, όπως βγαίνει σε κάθε σημείο και εδώ, ας με συγχωρέσει η σύζυγός του και το γεγονός ότι λέει η πρώτη μου αγάπη ήταν η αεροπορία, για την ακρίβεια, 116 Πτέρυγα Μάχης, ο πρώτος έρωτας.
Διαβάζοντας το λοιπόν, κάθισα και σκέφτηκα τι είναι αυτό που έχει αλλάξει σήμερα; Διάβαζα ας πούμε για τον δάσκαλο του.
Μας έμαθε γράμματα, και, οι δάσκαλοι σήμερα γιατί δεν έχεις την αίσθηση ότι οι δάσκαλοι μαθαίνουν τον ίδιο τρόπο που μαθαίνανε γράμματα παλιότερα; Συναντηθήκαμε με τους συμμαθητές μου, και διαπίστωσα εδώ στην Αθήνα. Ήμασταν στο τμήμα 50 παιδιά και τώρα έχει 24 παιδιά Και λέω πως μαζεύτηκαν, πως τα έβγαζε πέρα αυτός ο άνθρωπος; Πενήντα παιδιά. Κι όμως δεν κουνιόταν κανένας. Υπήρχαν και άλλες αρχές και άλλες αξίες τις οποίες βλέπεις να περνάνε μέσα από αυτό το βιβλίο.
Όπως βλέπετε επίσης, πρέπει να αποδείξω την αγάπη του για τη σύζυγό του. Πολύ σημαντικές στιγμές της γνωριμίας σας. Ο πρώτος σας χορός, το παιχνίδι με τη μπουκάλα. Όλα αυτά τα πράγματα πάλι αποτυπώνουν μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή και μια συγκεκριμένη εποχή.
Συγκλονιστικό το τελευταίο κεφάλαιο για το γιο σας. Πολύ βαρύ και ασήκωτο και σας ευχαριστούμε που το μοιραστήκατε μαζί μας γιατί χωρίς αυτό πραγματικά δεν έχεις την εικόνα του πατέρα μου.
Από κει και πέρα, στιγμές της ελληνικής ιστορίας, επί παραδείγματι, το κίνημα του Βασιλιά του 1967, το οποίο περιγράφεται τι γινόταν στα χωριά την περίοδο του εμφυλίου πολέμου, την περίοδο της Κατοχής, πώς ήταν η καθημερινή ζωή. Άγριες συνθήκες και όλα αυτά.
Μας δίνει τη δυνατότητα να βουτήξουμε και στην προσωπική του ζωή. Δεν είναι εύκολο πράγμα να γράφεις για σένα. Συνήθως ωραιοποιεί τα πράγματα στο τέλος δηλαδή θέλεις να φανεί μια αισιόδοξη Νότα στο βιβλίο του.
Από την κατάσταση που ζεις υπάρχει σύγκρουση, βεβαίως, αλλά υπάρχει και η αξία της ζωής. Ως μια Γενιά νεότερος. Να ευχαριστήσω θερμά για αυτό το οποίο θα μπορούσα να χαρακτηρίσω ως αφιέρωμα για τις επόμενες γενιές.
Το δικό σας χθες , κύριε πτέραρχε, είναι ένα μήνυμα για τις επόμενες γενιές. Τι θα ήταν καλό να κάνουμε;
Σας ευχαριστώ πολύ.
Σοφία Βούλτεψη, Υφυπουργός:
Θέλω να πω ότι χαίρομαι πάρα πολύ που βλέπω τόσο πολύ κόσμο συγκεντρωμένο σήμερα εδώ για τον Τάσο, ο οποίος είναι ένας άνθρωπος με τον οποίο συνδέθηκα πιο πολύ ως άνθρωπο ο οποίος επιδιώκει, κυνηγάει και επιβραβεύει την αριστεία και με βάση αυτή την προσπάθεια του κάναμε αρκετές εκδηλώσεις και μάλιστα σε μία περίοδο που η αριστεία είναι ρετσινιά.
Να πω ωστόσο τώρα ο Τάσος έρχεται με ένα πόνημα, το οποίο παρουσιάζουμε. Παρουσιάζεται σήμερα εδώ και πραγματικά με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον.
Εγώ αυτό που θέλω να πω είναι ότι εκτιμώ τους ανθρώπους οι οποίοι δεν καταθέτουν ποτέ τα όπλα, συνεχίζουν να ενδιαφέρονται για την πατρίδα τους και προσπαθούν μάθουν να λένε την αλήθεια και να μην πέφτουν θύματα παραπληροφόρησης.
Έχω πει πάρα πολλές φορές τον τελευταίο καιρό γιατί βλέπω στη χώρα μας Άγγελε. Τον συναντάς και εσύ στο δημόσιο διάλογο μια εθελόδουλη ξενομανία. Να πούμε πόσο καλά τα κάνει η Τουρκία, πόσο σημαντικό είναι το αποτύπωμά της, πόσο γεωπολιτικά και γεωστρατηγικά έχει εξαπλωθεί.
Αλλά η Ελλάδα δεν μπορεί να συγκριθεί με την Τουρκία, γιατί η Ελλάδα είναι κράτος δικαίου. Η Ελλάδα έχει τις ένοπλες δυνάμεις της για να υπερασπίζονται τα πάτρια εδάφη.
Με αυτόν τον τρόπο θέλω να πω ότι εμείς είμαστε πάντοτε περήφανοι για τις Ένοπλες Δυνάμεις μας και σίγουρα ξέρουμε ότι έχουν υποστεί οι βετεράνοι μας πολλά, όπως και όλοι οι βετεράνοι σε αυτή τη χώρα.
Και θέλω να συγχαρώ τον Τάσο και για το πόνημά του και για το γεγονός ότι συγκέντρωσε όλους και όλες εδώ. Να είστε καλά. Ευχαριστώ.
Βίκυ Φλέσσα
Καλησπέρα σας φίλες και φίλοι.
Θα ήθελα καταρχάς να ζητήσω συγγνώμη διότι εξαιτίας μιας ορθοπεδικής χειρουργικής επέμβασης δεν κατάφερα απόψε το βράδυ να είμαι κοντά σας και να εκφράσω ταυτόχρονα την χαρά και την τιμή να συμμετάσχω, έστω και χάρη στην τεχνολογία, σε αυτή την παρουσίαση.
Θα ήθελα λοιπόν να σας καλησπερίσω όλες και όλους και ιδιαίτατα τους ομιλητές, την κ. Βούλτεψη, τον κ. Συρίγο, τον Πτέραρχο κύριο Δημητριάδη, όπως επίσης και τον συγγραφέα, τον αγαπητό κύριο Αναστάσιο Μπασαρά, την Ερίτιμη σύζυγό του, την Λίνα, καθώς επίσης και τη γλυκύτατη συντονίστρια της αποψινής παρουσίασης, την πολύ καλή μου φίλη κυρία Εύα Τσαροπούλου.
Θέλω να πω ότι το «ρούφηξα». Θα χρησιμοποιήσω αυτό το ρήμα, το βιβλίο του κυρίου Μπασαρά και η αλήθεια είναι ότι έμαθα πάρα πολλά για έναν άνθρωπο σεβάσμιο, τον οποίον εκτιμώ και θαυμάζω για όσα έχει καταφέρει.
Είναι φανερό ότι όχι μόνον ως συνιδρυτής του Κέντρου Αριστείας ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ, αλλά και εξ απαλών ονύχων, η αριστεία κυλάει στις φλέβες του.
Πρώτος στο σχολείο, πρώτος εισήχθη στις ΣΜΑ. Υπηρέτησε για περισσότερα από 25 χρόνια την Πολεμική μας Αεροπορία. Σπούδασε παράλληλα επί πλέον στην Αμερική και την Ευρώπη.
Αλλά αυτό που συγκράτησα από την ανάγνωση του πολύ γοητευτικού βιβλίου του είναι ότι όταν ήταν μικρός έβοσκε τα πρόβατα του πατέρα του και μάζευε χαμομήλι και άγρια χόρτα για να πάει η μητέρα του να τα πουλήσει στη λαϊκή και να φέρει στο σπίτι λίγο μοσχάρι, όπως λέει, και πάντοτε λουκουμάκια για τα παιδιά.
Και, είναι ολοφάνερη η υπερηφάνεια του γιου του αγρότη που τα κατάφερε, σημειώνει και δίνει ένα παράδειγμα προς τις νέες γενιές ότι όταν είσαι άριστος, κανείς ποτέ, ουδείς και ουδέν μπορεί να σε σταματήσει.
Η αλήθεια είναι ότι το σημαντικότερο για μένα που έχει το βιβλίο αυτό του κυρίου Μπασαρά είναι πως ζωντανεύει στα μάτια μας μια Ελλάδα την οποία την έχουμε ζήσει όσες και όσοι έχουμε μεγαλώσει στην επαρχία και αποτελεί έναν ύμνο, δίχως ενδεχομένως ο ίδιος να το γνωρίζει στον ελληνικό πολιτισμό.
Διότι υμνεί τη μία από τις τρεις πλευρές του ελληνικού πολιτισμού, ο οποίος είναι τρισυπόστατος. Η αρχαία ελληνική μας παράδοση. Η βυζαντινή παράδοση με την Ορθοδοξία και ο λαϊκός πολιτισμός. Η άυλη πολιτιστική μας κληρονομιά.
Υπάρχουν πάρα πολλά τέτοια στοιχεία τα οποία μπορεί ο αναγνώστης να βρει στο βιβλίο του Μπασαρά, καθώς επίσης και πολλές άγνωστες λέξεις. Θαυμάστε ιδιαιτέρως αυτή την πλευρά του βιβλίου, γιατί έχει την τοπική διάλεκτο, τη ντοπιολαλιά.
Συγκρατώ δύο στιγμές πολύ συγκινητικές, που δείχνουν και το ήθος του κυρίου Ψαρρά. Το πρώτο ότι στο κιόσκι του ναΐσκου που έφτιαξε στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο, εκτός από τα ονόματα των γονέων του, μνημόνευσε και το όνομα του δασκάλου τους στο δημοτικό, γράφοντας ότι είμαστε οι γονείς μας και οι δάσκαλοι μας. Και πράγματι έτσι είναι αγαπητέ κύριε Μπασαρά. Προσυπογράφω. Και, τέλος ένα γράμμα το οποίο όταν πέτυχε στη σχολή έγραψε στα κρυφά στη μητέρα του και σε πρώτο πρόσωπο της μιλά και της λέει ότι όταν θα συναντηθούμε, αν δεν έχεις μάθει γράμματα, εγώ θα το διαβάσω. Και να σου πω ό,τι τα έκανα όλα για σένα. Γι αυτό το μελαγχολικό χαμόγελο, για να το βλέπω και το χάδι σου στα μαλλιά.
Και εκτός από τον πόνο που έχει δοκιμάσει ο κύριος Αναστάσιος Μπασαράς στη ζωή του, μαζί με τη Λίνα, κατάλαβα ότι αυτό το αχνό, μελαγχολικό χαμόγελο που διαγράφεται συχνά στο πρόσωπό του, είναι ενδεχομένως και μια κληρονομιά από την αγία Μητέρα του, Αγία Μάνα, όπως την αποκαλεί. Εύχομαι μέσα από την καρδιά μου καλοτάξιδο το βιβλίο.
Εύα Τσαροπούλου, Συντονίστρια βιβλιοπαρουσίασης:
Κάπου εδώ νομίζω ότι ήρθε η ώρα να συστηθώ, με τη σειρά μου κι εγώ. Είμαι η Εύα Τσαροπούλου και έχω τη χαρά και την τιμή να φορώ δύο καπέλα απόψε: Με το ένα συντονίζω τη σημερινή βραδιά και με το άλλο θα σας «παρουσιάσω» το βιβλίο που κρατάτε ή θα κρατήσετε στα χέρια σας.
Είχα την ευθύνη της επιμέλειάς του και, πέρα από τον ρόλο αυτό, με συνδέουν δεσμοί βαθιάς φιλίας με τον συγγραφέα και με την οικογένειά του.
Η εμπλοκή μου σε αυτή την έκδοση υπήρξε για μένα μια εμπειρία ουσίας, συγκίνησης και προσωπικής τιμής.
Μαζευτήκαμε λοιπόν, σήμερα εδώ, για να γιορτάσουμε τη γέννηση ενός «πνευματικού παιδιού»…
Δεν είναι το πρώτο, αλλά μοιάζει να είναι το πιο σημαντικό, για τον συγγραφέα, τον κ. Αναστάσιο Μπασαρά, με τους πολλούς και δύσκολους τίτλους να συνοδεύουν το βιογραφικό του.
Αλλά για μένα είναι απλώς «ο κύριος Τάσος», που με έχει τιμήσει τόσο πολύ με την αγάπη του και την εμπιστοσύνη του, με έχει βάλει στο σπίτι του και στη ζωή του κι έτσι σήμερα μπορώ με την ίδια απλότητα, με την ίδια ειλικρίνεια να σας παρουσιάσω αυτό το σημαντικό παιδί του.
Ξέρετε, οι άνθρωποι είμαστε πολλά περισσότερα απ’ τους τίτλους που συνοδεύουν το όνομά μας. Κι αυτά τα πολλά περισσότερα τον πιο πολύ καιρό, στον πιο πολύ κόσμο δεν τα δείχνουμε, δεν τα μολογάμε. Αλλά υπάρχουν στιγμές, υπάρχουν άνθρωποι που είναι μαζί μας, όχι για τη σημαντικότητα αυτών των τίτλων, αλλά γιατί τους είμαστε σημαντικοί εμείς, οι αληθινοί εμείς, όπως ξυπνάμε το πρωί, όπως γκρινιάζουμε για τους πόνους που έχει το σώμα μας που μεγαλώνει, όπως νευριάζουμε όταν κάτι δεν μας πάει καλά, όπως δακρύζουμε όταν συγκινούμαστε -επιτέλους ελεύθερα- μπροστά τους.
Το είχε πει και η Βλαχοπούλου στην ταινία «φωνάζει ο κλέφτης», στον άντρα της, τον αείμνηστο Παπαγιαννόπουλο, τον στρατηγό, όταν εμφανίστηκε μπροστά της φορώντας τα φαρδιά εσώρουχά του: «Δεν μου λες, παιδάκι μου, σ’ έχουνε δει οι στρατιώτες σου έτσι ποτέ;», για να της απαντήσει ο Παπαγιαννόπουλος: «Μα δεν εμφανιζόμουν στους στρατιώτες με τα σώβρακα!» και για να τον αποστομώσει κατευθείαν εκείνη: «Το ξέχασα ότι έχω μόνο εγώ το προνόμιο να βλέπω αυτή την ομορφιά κάθε μέρα!»
Κι όσο κι αν το έλεγε ειρωνικά, απαυδησμένη μαζί του, είναι μεγάλη αλήθεια ότι πρόκειται για «προνόμιο», το να μπορούμε να βλέπουμε τον αληθινό, καθημερινό άνθρωπο, πίσω απ’ τη «στολή». Την όποια στολή, που αναγκάζεται να φοράει διαρκώς, προκειμένου να αντιμετωπίσει τον κόσμο γύρω του…
Με αυτό το βιβλίο, αυτό το προνόμιο που μέχρι τώρα ανήκε σε λίγους, μοιράζεται σε όλους…
«Το δικό μου χθες» δεν μιλάει μόνο για τον αριστούχο της ΣΜΑ, του Κεντ και των διαφόρων σχολών Πληροφορικής ανά τον κόσμο. Δεν μιλάει ούτε μόνο για τον σκληρά αφοσιωμένο αξιωματικό της Πολεμικής Αεροπορίας, ούτε για τον επικεφαλής τομέων αεράμυνας στο ΝΑΤΟ.
Μιλάει για ένα μικρό αγόρι, που γεννήθηκε στην Καλαμπάκα, στη σκιά του Κόζιακα, σε ένα χωριουδάκι άγνωστο για τους πολλούς, μα πολύ σημαντικό για εκείνον, την Περιστέρα.
Ένα αγόρι που θυμάται πάντα τις μυρωδιές του τόπου του και των ανθρώπων του, που θαύμαζε τη μάνα του, την ηρωΐδα μάνα της ελληνικής επαρχίας, που νανουριζόταν στην ποδιά της γιαγιάς του, της μανιάς Θεοπούλας, που ένιωθε τις αλλαγές των εποχών, που ζούσε τις μεγάλες γιορτές με κατάνυξη, γιατί τότε όλα φάνταζαν πολύ μεγάλα και σημαντικά από το μπόι του.
«Το δικό μου Χθες» μιλάει ακόμα για εκείνο το μικρό αγόρι που ονειρευόταν κάτι καλύτερο για τη ζωή του, όταν έβοσκε τα προβατάκια του πατέρα του, που ήθελε να σπουδάσει, ήθελε να αριστεύσει, να πάει μπροστά και να γίνει -όπως και έγινε- το καμάρι των γονιών του, στήριγμα για τ’ αδέλφια του και μέχρι σήμερα, τώρα που μιλάμε, το βλέμμα του είναι πάντα στραμμένο εκεί πίσω, σε εκείνα τα μέρη για τα οποία ακόμα ονειρεύεται και επιθυμεί να κάνει πράγματα…
Σε όλη τούτη τη διαδρομή που το μικρό αγόρι περνάει, θεριεύει, μεγαλώνει, ανδρώνεται, υπήρξαν συνοδοιπόροι, υπήρξαν άνθρωποι που τον στήριξαν, τον αγάπησαν και πίστεψαν σε αυτόν. Εκτός απ’ τους γονείς, τον δάσκαλο, τον μεγάλο αδελφό, υπήρξε η συνοδοιπόρος της ζωής του, η κα Λίνα Γριβάκου Μπασαρά.
Από πολύ νωρίς δίπλα του, πιασμένη απ’ το χέρι του, περπάτησε όχι μόνο τη διαδρομή του σε όλες τις πόλεις, σε όλες τις χώρες που γύρισε, μέσα απ’ τις πολλές μεταθέσεις του. Εκείνη καλούνταν να εγκατασταθεί, μαζί με τα μικρά της, σε καινούργια φωλιά. Να τη χτίζει κάθε φορά απ’ την αρχή, σε νέα, άγνωστα και κάποιες φορές αφιλόξενα μέρη και να την κάνει ζεστή και για εκείνον και για τη μικρή τους οικογένεια.
Εκείνη δικαίωσε το γνωστό «πίσω από κάθε σπουδαίο άνδρα, υπάρχει μία σπουδαία γυναίκα», κάνοντας τα ξινά γλυκά, κάνοντας κουμάντο στα λίγα που είχαν στην αρχή, πολλαπλασιάζοντάς τα, μεγαλώνοντας μαζί του, σπουδάζοντας κι εκείνη, σε κάθε ευκαιρία που της παρουσιαζόταν, αλλά κυρίως μεγαλώνοντας τα δύο τους αγόρια.
Κι όταν η ζωή, σε κάποια μαύρη της στροφή, έφερε τις μεγάλες απώλειες, ήταν το δικό της χέρι που κράτησε το δικό του, για να βγουν, αν βγαίνει ποτέ κανείς στ’ αλήθεια, σε μια καινούργια «επιφάνεια», για να συνεχίσουν να αναπνέουν και να ζουν, γιατί αυτό έτσι έπρεπε να γίνει, που έλεγε η Λωξάντρα, κάθε φορά που η μοίρα της έφερνε κάποια νέα συμφορά.
Αν μου επιτρέπετε μια προσωπική αναφορά, το κεφάλαιο που με άγγιξε περισσότερο είναι το τελευταίο.
Είναι ένα κείμενο που δεν μπορώ να διαβάσω χωρίς να εμπλακώ συναισθηματικά και γι’ αυτό δεν θα το κάνω.
Θα σας αφήσω να το ταξιδέψετε μόνοι σας.
Ωστόσο, μπορώ να σας πω ότι αυτό που προσωπικά μου άρεσε γενικά στο βιβλίο, είναι ο τρόπος ο βαθύς και ανθρώπινος, με τον οποίο ο συγγραφέας “δικαιώνει” τους ήρωες της ζωής του.
Τον πατέρα του, για τον οποίο κάποτε ένιωθε ντροπή επειδή ήταν αγρότης και αργότερα καμάρωνε γι’ αυτόν με περηφάνια.
Τη γιαγιά του, που του έδωσε όλη την αγάπη που είχε μέσα της φυλαγμένη, ίσως λίγο παραπάνω απ’ τα άλλα της εγγόνια, μόνο και μόνο γιατί είχε το όνομα του παππού του, που τον σκότωσαν οι Γερμανοί…
Τη μάνα του, που δεν ήταν μόνο η ψυχή του σπιτιού, αλλά και ο οικονομικός του εγκέφαλος, με τις περιοδείες της στα παζάρια πάνω στη γαϊδουρίτσα της.
Τον δάσκαλό του, αυστηρό και αμείλικτο στην ανυπακοή, που όμως έγινε φωτεινός φάρος στη ζωή του. Ένας άνθρωπος που ήθελε να τους διδάξει τα πάντα — από μουσική και τραγούδι, μέχρι πώς να καλλιεργούν τον δικό τους κήπο. Πράγματα που για την εποχή ήταν αδιανόητα, ίσως και “άχρηστα”, αλλά τελικά ήταν πολύ πιο μπροστά απ’ την εποχή του.
Σημαντική η αναφορά στην ΣΜΑ, τη μεγάλη του αγάπη, για την οποία κοπίασε πολύ, στους συμφοιτητές του, στα καψώνια που έκαναν οι παλιοί στους «αρχιψάρακες», αλλά και στον σεβασμό στο απόλυτο ρεκόρ της Αεροπορίας, που ποτέ δεν άφησε κανέναν μονάχο εκεί πάνω… Το βιβλίο εμπλουτίζεται από παλιές φωτογραφίες, που λειτουργούν σαν μικρά παράθυρα στον χρόνο. Και παρότι τα κεφάλαια δεν ακολουθούν μια αυστηρά χρονολογική σειρά, αυτό το “πήγαινε-έλα” ανάμεσα στο μακρύ και στο πιο «σύγχρονο» παρελθόν τονίζει τη σημασία των γεγονότων και των μνημών.
Γιατί οι μνήμες δεν υπακούν στη λογική της γραμμικής αφήγησης — υπακούν στη λογική της καρδιάς.
Αυτό το βιβλίο δεν είναι απλώς μια αυτοβιογραφία. Είναι μια πράξη αγάπης, μνήμης και συμφιλίωσης με το παρελθόν.
Δεν θα διαβάσετε τα πάντα, δεν φτάνει ένα βιβλίο στη ζωή του καθενός μας να περιγράψει όλη μας τη ζωή, ιδίως όταν ακόμα αυτή δεν έχει τελειώσει και μας παίζει κάθε μέρα κι ένα καινούργιο κρυφτό.
Και ίσως ακόμα ακόμα, αυτά που θα διαβάσετε να μην έγιναν κι απολύτως έτσι, καθώς η μνήμη πολλές φορές ξεγελιέται κι αν δεν αποτυπωθεί αμέσως, τότε γίνεται γλυκόπικρη ανάμνηση και πλέον γράφουμε γι’ αυτά που μας έκανε να αισθανθούμε κι όχι ακριβώς για όλα όσα έγιναν. Όμως κι αυτό μόνο αλήθεια μπορείς να το πεις, γιατί στο τέλος της μέρας, αυτό που μένει είναι το πώς μας έκαναν τα γεγονότα να νιώσουμε κι όχι οι λεπτομέρειές τους.
Αυτό που μπορώ να σας πω με βεβαιότητα, είναι πως θα διαβάσετε ένα καλογραμμένο βιβλίο, με μία απλοϊκή γλώσσα, κατανοητή απ’ τον καθένα, γιατί μιλάει με την ειλικρίνεια της ψυχής του συγγραφέα, που ξαναγίνεται παιδί, όταν διηγείται όσα έζησε. Πολύ γρήγορα θα ξεχάσετε ό,τι διαβάζετε και θα μπείτε στην «εικόνα», θα ξετυλίγονται γρήγορα κι εύκολα οι μνήμες και -όσοι τον γνωρίζετε- θα νομίζετε ότι ακούτε τη φωνή του να αφηγείται, με το γνωστό, αργόσυρτο ρυθμό του και τα άπειρα «Και» στην αρχή των προτάσεων, μεγάλη πληγή για τον επιμελητή του
Το βιβλίο που παρουσιάζουμε απόψε είναι κι ένα έργο εσωτερικής αναζήτησης και βαθιάς προσωπικής κατάθεσης.
Ο συγγραφέας μας προσφέρει ένα πολύτιμο νήμα ζωής, υφασμένο με ειλικρίνεια, ευαισθησία και στοχασμό.
Η αφήγηση που ξεδιπλώνεται μέσα από ξεχωριστά κεφάλαια μας ταξιδεύει στις μεταθέσεις του, στα μέρη που έζησε και υπηρέτησε και σε ένα συγκινητικό οδοιπορικό που έκανε χρόνια αργότερα, επιστρέφοντας σε όλα εκείνα τα σημεία της μνήμης.
Ως επιμελήτρια του βιβλίου, είχα την τύχη να το διαβάσω πρώτα με τα μάτια της γλώσσας και της δομής, αλλά πολύ σύντομα βρέθηκα να το διαβάζω με την καρδιά. Η σχέση μου με τον συγγραφέα και την οικογένειά του, όπως είπα και παραπάνω, είναι σχέση βαθιάς φιλίας, και αυτό έκανε την εργασία μου όχι απλώς τεχνική, αλλά ουσιαστική και συγκινητική.
Το ύφος γραφής του κ. Μπασαρά είναι λιτό, άμεσο και βαθιά ανθρώπινο. Δεν επιδιώκει να εντυπωσιάσει, αλλά να επικοινωνήσει.
Με λόγο καθαρό, καταφέρνει να μεταδώσει συναισθήματα, να ανασύρει μνήμες και να μοιραστεί εμπειρίες, με τρόπο που αγγίζει τον αναγνώστη.
Δεν προσπαθεί να σας πείσει για τίποτα, ούτε προσπαθεί να σας αποδείξει τίποτα. Δεν ενδιαφέρεται να φανεί αρεστός, δεν διστάζει να μιλήσει για τις μεγάλες πίκρες του, τις αδυναμίες του και τους πόνους του.
Προσπαθεί μόνο να διατηρήσει τις μνήμες του ζωντανές, να ξορκίσει τα κακά, εκείνα που του στέρησαν ό,τι του στέρησαν. Να δείξει ευγνωμοσύνη για τα καλά. Για τους ανθρώπους του, για τη γυναίκα της ζωής του, για τον γιο του τον Γιώργο, που είναι δίπλα του. Και σήμερα, μας κάλεσε όλους εδώ, να γιορτάσουμε αυτό το Χθες μαζί του, να μοιραστούμε τη χαρά του που κατάφερε να το αποτυπώσει, όπως ο ίδιος ήθελε, για να το αφήσει αναλλοίωτο στον χρόνο. Διότι το Αύριο είναι πάντα εδώ και κανείς μας δεν το ξέρει…οπότε to be continued…
Λίνα Μπασαρά – Γριβάκου, Αφηγήσεις:
Απόσπασμα από το «Η καλή μου η γιαγιά, η Θεοπούλα!»
«Εκείνη τη χρονιά», θυμάται και μου αφηγείται η γιαγιούλα μου μια μέρα, «το καλοκαίρι είχε αρχίσει πολύ νωρίς, σχεδόν αμέσως μετά το Πάσχα, μέσα στον Μάη και τα στάρια έγιναν νωρίτερα. Είχαμε αρχίσει νωρίς τον θεριστή. Να θερίζουμε τα στάρια και να κάνουμε τις θημωνιές στο αλώνι μας. Εγώ μαζί με τα κούτσικα ήμουν στο αλώνι να το φυλάω και να τα προσέχω.» Βλέποντας η γιαγιά, γεμάτο σύννεφα μαύρα και κατάμαυρα τον Κόζιακα, μας μάζεψε εμάς τα μικρά, εμένα και τα δύο κοριτσάκια, και τον Νίκο που ήταν λίγο μεγαλύτερος και μας πήγε εκεί παρακάτω που ήταν το σπίτι μας. «Πάμε, μανάρια μου», μας λέει «γιατί φοβάμαι ότι θα έλθει μεγάλη καταιγίδα και χαμός.» Τα μπουμπουνητά ήταν το ένα πίσω από το άλλο και άστραφτε πάνω στην Κίσσα, στην κορυφή, στην άκρη του Κόζιακα, απέναντι από τα Μετέωρα και φοβόμαστε.
Κάτσαμε στην κάτω σάλα του σπιτιού. Η γιαγιά μας άρχισε αργά, σα να ήθελε όλα τα κούτσικα να την καταλάβουμε τι μας έλεγε. «Εκείνο που φοβάμαι πιο πολύ στη ζωή μου είναι η μπόρα, η καταιγίδα και η πλημμύρα. Χρόνια πολλά πίσω. Θα ήμουνα, δεν θα ήμουνα τριάντα χρονών. Είχα κάνει, είχα γεννήσει τα πρώτα μου παιδιά, τον Χρήστο, τη Μαρία, τον Γιώργο, τον Σπύρο. Και τον μικρό τον Κωνσταντίνο, τον Κωτσάκο μου. Τα άλλα κορίτσια δεν τα είχα γεννήσει ακόμα. Πάλι ήταν τέτοιες μέρες. Θαρρώ πως ήταν μέρα Τρίτη, αρχές του θεριστή. Και τότε, το θυμάμαι πολύ καλά. Είχαμε πάλι μαζέψει τα περισσότερα στάχια από τα χωράφια που είχαμε θερίσει. Τότε μαύρισε ο ουρανός. Θυμάμαι η μαυρίλα είχε αρχίσει από τα Χάσια, από τον Άγιο Θεόδωρο και την Θεόπετρα, Κουβέλτσι τη λέγαμε τότε, την Αύρα, Κόπραινα τη λέγαμε τότε, την Καλαμπάκα. Σιγά σιγά, μαύριζε όλος ο ουρανός και μαζί και ο Κόζιακας.
Άρχισε να βρέχει με το τουλούμι. Όλο το απόγευμα. Και όλη τη νύχτα. Κεραυνοί, αστραπές και μπουμπουνητά. Και η νύχτα γινόταν μέρα. Ο κήπος και μαζί ο αχυρώνας είχαν πλημμυρίσει. Το ποτάμι μούγκριζε, όπως χιλιάδες άγρια βόδια και δαμάλια. Φοβόμουν ότι θα ξεπερνούσε τους λόφους του Στρογγύλου, της Καψάλας, του Παληόμυλου και των Γαβριών και θα μας έπνιγε όλους. Θα έπνιγε το βιός μας. Εκείνη τη νύχτα μέχρι την άλλη μέρα, την Τετάρτη, δεν σταμάτησε ούτε λεπτό να βρέχει.
Ήταν η μεγάλη πλημμύρα, ο κατακλυσμός στα Τρίκαλα στα 1907, με αποτέλεσμα να ξεχειλίσει ο Ληθαίος ποταμός• πιο πολύ στα Κουτσομύλια.
Τα πουλιά τ΄ ουρανού βιάζονταν να φτάσουν τα δέντρα να φυλαχτούν απ τη μεγάλη μπόρα, που ζύγωνε. Τα θερισμένα στάχια και δεμάτια, έφτασαν παρασυρμένα μέχρι και πάνω στην κορυφή και στο Ρολόι των Τρικάλων.
Όλα τα χαμόσπιτα και οι καλύβες, στα χωριά γύρω από το Ληθαίο και στα Τρίκαλα, παρασύρθηκαν και σκεπάστηκαν από νερό και λάσπη. Πάνω από διακόσιες ψυχές στα χωριά και στα Τρίκαλα πνίγηκαν. Χιλιάδες ζώα: πρόβατα, γελάδια, άλογα και γαϊδούρια, σκυλιά και γατιά.
Γέμισε ο κάμπος από ψόφια ψάρια. Μήνες και πολλά χρόνια πήρε για να συνέλθει ο τόπος από τον κατακλυσμό των Τρικάλων του 1907.
Να γιατί, μανάρια μου, φοβάμαι τόσο πολύ τις καλοκαιρινές μπόρες.
Τραγούδησε η κυρία Δέσποινα Λεμονίτση.
Ακούστηκαν τα Τραγούδια:
j’ai crié, crié “Aline!” pour qu’elle revienne, Yesterday, Μισιρλού, Νύχτωσε χωρίς, φεγγάρι, Όμορφη πόλη, Όταν κοιτάς από ψηλά Το γελαστό παιδί, Το τρένο φεύγει στις 8, Θα σε πάρω να φύγουμε, Μην τον ρωτάς τον ουρανό.
Ακολουθήστε το tameteora.gr στο Google News!
