Του Γεωργίου Παπασίμου
Δικηγόρου
Η πρόσφατη σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ στη Χάγη, τόσο σημειολογικά (τα πάντα ήταν προσαρμοσμένα στην εξύψωση του εγώ του Τραμπ και παρεμπιπτόντως και στην προβολή Ερντογάν), όσο και επί της ουσίας (υλοποίηση του επιτακτικού αιτήματος με χαρακτήρα απειλής Τραμπ για 5% του ΑΕΠ των ευρωπαίων για την άμυνά τους, που κατά τις δηλώσεις του ανεκδιήγητου Ρούτε αποτέλεσε προσωπική νίκη του προέδρου των ΗΠΑ) κατέδειξε τον ολισθηρό δρόμο διολίσθησης της Ευρώπης σε βαθμό υπέρτατου ευτελισμού.
Οι εμετικές και υποτελείς δηλώσεις Ρούτε στο πρόσωπο του Τραμπ και οι σκηνές κολακείας των υπολοίπων ευρωπαίων «ηγετών», ως υποτελών έναντι του «αυτοκράτορα», πιστοποιούν την περαιτέρω κατάπτωση των Ευρωπαίων, μικρό το δέμας, ηγετίσκων που προσβάλουν την ιστορία και τον πολιτισμό, και δεν ανταποκρίνονται στοιχειωδώς στα πραγματικά συμφέροντα της Ευρώπης και των ευρωπαϊκών λαών.
Και όλα αυτά σε εάν άνθρωπο, που δημοσίως έως σήμερα τους υποτιμά, δεν αναγνωρίζει ως συνομιλητή του την Ε.Ε., καθώς συνομιλεί επιμέρους με «αυταρχικού τύπου» ηγέτες, έχει πλήρως ανατρέψει το δόγμα και την αρχιτεκτονική ασφαλείας της Δύσης, που ίσχυε επί ογδόντα χρόνια, αμφισβητεί ευθέως την αντίληψη που έχει επικρατήσει για το άρθρο 5 της συνθήκης του ΝΑΤΟ περί συνδρομής των μελών σε εξωτερική επίθεση σε κάποιο μέλος αυτού (αν και η ακριβής έννοια αυτού είναι, ότι το κάθε συμβαλλόμενο μέρος είναι ελεύθερο να προβεί σε στρατιωτική δράση ή όχι και όχι υποχρεωμένο), και τέλος έχει ρητά δηλώσει με κάθε τρόπο, ότι οι ΗΠΑ δεν θα σταθούν στο πλευρό της Ευρώπης σε περίπτωση Ρωσικής επίθεσης εναντίον της (με βάση το φαντασιακό σενάριο που προβάλλεται ως αφήγημα, κυρίως από τη Γερμανία και τις πρώην ανατολικές ευρωπαϊκές χώρες). Αναδείχθηκε συνεπώς περίτρανα σε αυτή τη σύνοδο του ΝΑΤΟ «ο γεωπολιτικός νανισμός της Ευρώπης» (αφού σχεδόν όλα τα μέλη της ΕΕ είναι και μέλη του ΝΑΤΟ) κάτι που πριονίζει μεγάλους κινδύνους και απειλές για τη γηραιά ήπειρο και τους λαούς της. Η επισήμανση αυτή δεν είναι ρητορική, αλλά προεχόντως βάσιμη, δεδομένου ότι παράλληλα με τον εμφανιζόμενο «γεωπολιτικό νανισμό της Ευρώπης» συνυπάρχουν οι συνθήκες για άνοδο του γερμανικού μιλιταρισμού κάτω από τις έντονα αντιρωσικές ιαχές της σημερινής πολιτικής ηγεσίας της Γερμανίας, αλλά και των εκδηλωμένων προθέσεων της γερμανικής ελίτ για πλήρη επαναστρατικοποίηση της Γερμανίας, που εμφανίζεται απαλλαγμένη από τα βάρη της ναζιστικής θηριωδίας που αιματοκύλησε τον κόσμο πριν ογδόντα χρόνια.
Ζούμε πλέον αναμφισβήτητα στην «εποχή των τεράτων», όπως θα μπορούσε κάποιος να παρομοιάσει τη σημερινή ρευστή και απρόβλεπτη γεωπολιτική αταξία, μεσούσης της σταδιακής υποχωρήσεως των ΗΠΑ, από την θέση που κατείχε πριν λίγες δεκαετίες ως μοναδικής ηγεμονικής υπερδύναμης στην παγκόσμια σκηνή. Η ενδιάμεση αυτή περίοδος, όπου η απερχόμενη ηγεμονική δύναμη δεν αποδέχεται την απώλεια της πρωτοκαθεδρίας της και επιχειρεί με οποιονδήποτε τρόπο να αντιστρέψει την προϊούσα φθορά της, η δε επίδοξη αντικαταστάτριά της, η Κίνα, αλλά και οι υπόλοιποι παγκόσμιοι πόλοι Ρωσία και Ινδία κλπ., ενώ έχουν εντυπωσιακή δυναμική δεν είναι σε θέση να λάβουν την πρωτοκαθεδρία στον πλανήτη, αποτελεί αποδεδειγμένα ιστορικά περίοδο, όπου θα οξυνθούν δραματικά οι οικονομικοί ανταγωνισμοί και κυρίως οι πόλεμοι.
Σε αυτή την περίοδο κατά την οποία φθίνει η αμερικανική ισχύς και αναδύεται ένας πολυπολικός κόσμος με μείζονες συγκρούσεις σε όλο τον πλανήτη (κρίση Ουκρανίας, οικονομική σύγκρουση Ρωσίας και Δύσης, σινορωσική προσέγγιση, αντιπαράθεση Κίνας-Η.Π.Α., ισλαμική τρομοκρατία και πλήρης αποσταθεροποίηση της Μέσης Ανατολής κ.λπ.), θα περίμενε κανείς την προσπάθεια γεωπολιτικής ισχυροποίησης της Ευρώπης. Πλην όμως, η ήπειρος που αποτέλεσε το θέατρο παγκοσμίων πολέμων και ανταγωνισμών, και θα έπρεπε να είναι μια νησίδα ομαλότητας και σταθερότητας σ’ αυτόν τον νέο κόσμο που βρίσκεται υπό διαμόρφωση, αναλαμβάνοντας σχετικές πρωτοβουλίες, λόγω της στενόμυαλης μονεταριστικής οικονομικής πολιτικής και των στενών εθνικών επιδιώξεων των ισχυρών ευρωπαϊκών χωρών (βλ. Γερμανία), έχει καταστεί πλέον ένας αδύναμος παγκόσμιος κρίκος με έντονες εσωτερικές περιδινήσεις και με σημαντική άνοδο της ακροδεξιάς.
Απόρροια της έλλειψης κοινών πολιτικών στην ανάπτυξη, άμυνα και εξωτερική πολιτική είναι η μετατροπή της Ε.Ε. σε σάκο του μποξ μεταξύ των υπόλοιπων παγκοσμίων παικτών, κάτι που δεν είναι συγκυριακό ούτε επιφανειακό. Οφείλεται στην έλλειψη ουσιαστικής πολιτικής εμβάθυνσης της Ε.Ε. και της γεωπολιτικής στόχευσης στα διεθνή δρώμενα, που δύο δεκαετίες μετά την πτώση της ΕΣΣΔ και την πρόσκαιρη περίοδο της pax Americana, κινούνται ατάκτως λόγω της τεράστιας ρευστότητας στον υπό διαμόρφωση πολυπολικό κόσμο. Σε αυτή τη συγκυρία, η μονομερής θέαση της Ε.Ε. μόνο στον οικονομικό τομέα (και σε αυτόν με τους ιδιαίτερους περιορισμούς του γερμανικού οικονομικού εθνικισμού) χωρίς παράλληλα τη δημιουργία ισχυρής αμυντικής ισχύος και κοινής εξωτερικής πολιτικής αναδεικνύεται ως η λυδία λίθος της σημερινής ευρωπαϊκής σύγχυσης και της γεωπολιτικής αδυναμίας, που οδηγεί στη γελιοποίηση που είδαμε να συμβαίνει στην τελευταία σύνοδο του ΝΑΤΟ.
Η πρόταξη των εθνικών συμφερόντων (κυρίως της Γερμανίας), που μετά την ενοποίηση της έκανε τα πάντα για να επιβάλει τη «γερμανοποίηση» της Ε.Ε. οδήγησε στην απώλεια αυτής της μεγάλης ιστορικής ευκαιρίας να αποκτήσει αυτή αυτόνομο γεωπολιτικό ρόλο. Αναμφισβήτητα λόγω της οικονομικής δύναμης και του πολιτισμικού βάρος, που διαθέτει η Ευρώπη, αν είχε προχωρήσει σε σοβαρή πολιτική ενοποίηση με κοινή εξωτερική πολιτική και αμυντική θωράκιση θα μπορούσε να παίξει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της νέας παγκόσμιας ισορροπίας.
Τα μείζονα ζητήματα όπως είναι η γεωπολιτική της περιθωριοποίησης, αποτελώντας ουσιαστικά το άβουλο μακρύ χέρι της Ουάσιγκτον ακόμα και σε επιλογές που δημιουργούν καταστρεπτικές συνέπειες για την ίδια, όπως ο Ρωσο-Ουκρανικός πόλεμος, ενώ την ίδια ώρα αμφισβητείται ευθέως το οποιοδήποτε καθεστώς εγγυήσεων για την ασφάλειά της, η έλλειψη σοβαρών επενδύσεων στο βιομηχανικό και ερευνητικό τομέα με συνέπεια τη δραματική της υστέρηση στον σκληρό ανταγωνισμό μεταξύ Αμερικής – Κίνας, η απουσία σοβαρής κοινής αμυντικής βιομηχανίας με αποτέλεσμα την πλήρη εξάρτηση της από χώρες έξω από την Ε.Ε. με προεξάρχουσες τις ΗΠΑ (65%), η πληθυσμιακή συρρίκνωση και το μεγάλο δημογραφικό πρόβλημα που θα δείξει τα δόντια του στις επόμενες δεκαετίες παραμένουν άλυτα χωρίς να υπάρχει ευρωπαϊκή, ικανή ηγεσία που να θέσει αυτά στον δημόσιο διάλογο και να τα λύσει. Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί η σημαντική έκθεση Ντράγκι για αλλαγή παραδείγματος που βρίσκεται ερμητικά κλεισμένη στα συρτάρια της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας, καθώς επίσης και η συμφωνία για την αύξηση των αμυντικών δαπανών, όπου εισέρχονται από το παράθυρο χώρες όπως η Τουρκία, η οποία κατέχει το 40% της Κύπρου μέλος της Ε.Ε. και απειλεί έτερο μέλος αυτής που είναι η Ελλάδα. Αν σε όλα αυτά προσθέσει κανείς το δημοκρατικό έλλειμμα στη δομή της Ε.Ε., την τεράστια γραφειοκρατία που λειτουργεί χωρίς κανένα λαϊκό έλεγχο και τις παραλυτικές ευρωπαϊκές ηγεσίες, τότε είναι εύκολο να συνθέσει κάποιος το παζλ αυτής της καταστροφικής πορείας.
Ο οδυνηρός πόλεμος στην Ουκρανία και η ρωσική εισβολή σε αυτή τη χώρα, που είναι ο πρώτος πόλεμος μετά το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο σε ευρωπαϊκό έδαφος, διέλυσε τις ψευδαισθήσεις των δυτικών ελίτ και της ασθενούς ευρωπαϊκής πολιτικής ηγεσίας. Η πρόδηλη ανεπάρκεια εξωτερικής πολιτικής και αμυντικής δυνατότητας της Ε.Ε. υποχρέωσαν όλες τις ευρωπαϊκές χώρες να προστρέξουν στο μέχρι τότε «εγκεφαλικά νεκρό», κατά Μακρόν, ΝΑΤΟ. Αυτό όμως σημαίνει μαθηματικά μετάβαση στην πλήρη επικυριαρχία των ΗΠΑ, ο στόχος των οποίων είναι να μετατραπεί η Ευρώπη σε ένα άθροισμα επιμέρους χωρών που θα αποτελεί απλώς προγεφύρωμά της έναντι του ισχυρού αντιπάλου που διαμορφώνεται, δηλαδή του ασιατικού μπλοκ υπό την Κίνα κλπ.
Απέναντι σε αυτή τη ζοφερή κατάσταση απαιτείται η άμεση αφύπνιση των πάντων. Αφενός, η συγκρότηση ενιαίας εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής απέναντι στον παγκόσμιο γεωπολιτικό ανταγωνισμό και αφετέρου η οικονομική ενοποίηση και η άσκηση νέων οικονομικών πολιτικών στα πλαίσια, που προτείνονται από την πρόσφατη έκθεση Ντράγκι στην οποία διατυπώνονται σημαντικές προτάσεις που αν υλοποιηθούν θα μπορούσε να μπει φραγμός στην ευρωπαϊκή περιδίνηση και να υπάρξουν ελπίδες για μελλοντική ανάκαμψη της.
Συμπερασματικά, η αυτοκαταστροφική έως τώρα πολιτική του ευρωπαϊκού «ιερατείου» έχει οδηγήσει την Ευρώπη στο περιθώριο των γεωπολιτικών εξελίξεων. Το μείζον ζητούμενο αποτελεί η ενεργοποίηση των ευρωπαϊκών προοδευτικών δυνάμεων, έτσι ώστε να προκύψει ένα ισχυρό ευρωπαϊκό προοδευτικό κίνημα, το οποίο θα μπορούσε να πιέσει για την εφαρμογή της μοναδικής πολιτικής που μπορεί να σώσει την Ευρώπη. Αφενός η οικονομική και πολιτική ενοποίηση της όπως προτείνεται και με την έκθεση Ντράγκι και αφετέρου, η συγκρότηση κοινής εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής και η μετατροπή της σε ισχυρό γεωπολιτικό παίκτη, προκειμένου να είναι σε θέση να συνδιαμορφώσει τη νέα παγκόσμια αρχιτεκτονική ασφαλείας, που αν δεν πραγματοποιηθεί με ισότιμους και σαφείς κανόνες, απειλεί να μετατρέψει τον πλανήτη σε δυστοπικό τοπίο.
Αντικειμενικά, με τις «αδύναμες και μικρές» πολιτικές ηγεσίες της Ευρώπης και οι δηλώσεις υποτέλειας στην τελευταία σύνοδο του ΝΑΤΟ, φαίνεται να χάνεται μια μεγάλη ιστορική ευκαιρία για την Ευρώπη προκειμένου να αποκτήσει ισχυρό γεωπολιτικό αποτύπωμα, προβάλλοντας μια άλλη αντίληψη για την διεθνή παγκόσμια τάξη με κυρίαρχο στοιχείο τη συνεργασία των λαών και την εξάλειψη των παγκοσμίων ανισοτήτων.
Όμως, σημαντικός παράγοντας για αυτόν τον κατήφορο δεν είναι μόνο οι «νανικού» χαρακτήρα πολιτικές ευρωπαϊκές ηγεσίες, αλλά και η έλλειψη ενός ισχυρού ευρωπαϊκού λαϊκού και πολιτικού κινήματος, που θα απαιτούσε την αλλαγή της σημερινής παρακμιακής πορείας αυτής. Έτσι αποτελεί μονόδρομο η σύνθεση και η κοινή δράση των συγγενικών ιδεολογικών δυνάμεων της εργασίας, της δημιουργίας και του πολιτισμού για τη συγκρότηση ενός προοδευτικού ευρωπαϊκού κινήματος σε αντινεοφιλελεύθερη βάση με κύρια σημεία αναφοράς την πολιτική αυτονομία της Ευρώπης και τις δραστικές πολιτικές αυτής για την ισορροπία στις διεθνείς σχέσεις για τη σωτηρία του πλανήτη και της ανθρωπότητας.
Ακολουθήστε το tameteora.gr στο Google News!
