Στην ΠΟΛΙΤΕΙΑ του Πλάτωνα οι άνθρωποι εξετάζονται από την άποψη της καταλληλότητας για τη διακυβέρνηση της πόλης και έτσι γίνεται λόγος για κατηγορίες ανθρώπων.
Οι απαίδευτοι, οι τυχαίοι και ακατάλληλοι πολιτικοί δεν μπορούν να αναλάβουν τη διοίκηση της πολιτείας, γιατί τους λείπει η παιδεία, δεν έχουν γνώση είναι άνθρωποι που στερούνται την αρετή. Αφού λοιπόν σκοπός της πολιτείας είναι το αγαθό και μέσο για την κατάκτησή του είναι η γνώση και η αρετή, είναι λογικό οι άπειροι της αλήθειας, οι απαίδευτοι, να μην μπορούν να κυβερνήσουν σωστά.
Επιπλέον, δεν έχουν ένα σκοπό που να κατευθύνει οποιαδήποτε πράξη τους στην ιδιωτική και στη δημόσια ζωή. Τέτοιος σκοπός, όσον αφορά στην ορθή αντιμετώπιση των προβλημάτων της πόλης, είναι η προσήλωση χωρίς ιδιοτέλεια στην επίλυση των προβλημάτων της πόλης.
Όμως, οι άπειροι της αλήθειας και στερούμενοι πνευματικής καλλιέργειας δεν είναι σε θέση να υπηρετήσουν αυτό το σκοπό. Αντίθετα, υπηρετούν μόνο το προσωπικό τους συμφέρον και είναι ασυνεπείς απέναντι στο λαό.
Οι στόχοι και τα κίνητρα των απαίδευτων είναι τα υλικά αγαθά και αξιώματα. Είναι ιδιοτελείς, αλαζόνες και ασυνεπείς απέναντι στις ευθύνες άσκησης της εξουσίας, ανάξιοι και ανίκανοι να διαχειριστούν τις υποθέσεις της πόλης, έτσι ώστε να διασφαλίσουν την ευημερία όλων.
Οι πεπαιδευμένοι, oύτε αυτοί κρίνονται ικανοί να διοικήσουν σωστά μια πολιτεία, όχι γιατί δεν διαθέτουν τα προσόντα, αφού και παιδεία έχουν και γνώση και έχουν κατακτήσει την αρετή, αλλά γιατί προτιμούν να ζουν αφοσιωμένοι στις πνευματικές τους ενασχολήσεις και να απέχουν από τα προβλήματα της καθημερινής ζωής και την ενεργό πολιτική. Η πολιτική δραστηριότητα, η ενασχόληση με τα κοινά και η διαχείριση των προβλημάτων της πόλης δεν τους αφορά, όπως επίσης δείχνουν αδιαφορία για την εξουσία, τις τιμές, τον σεβασμό και την αγάπη των συμπολιτών τους. Είναι μοναχικοί τύποι και απόκοσμοι στοχαστές που προτιμούν να ζουν στο δικό τους κόσμο, αυτόν που κατάφεραν να προσεγγίσουν ανεβαίνοντας από το σπήλαιο στο φως.
Ο Πλάτωνας πιστεύει ότι καθοριστικό ρόλο στην εκλογή του άριστου βίου παίζει η φύση, δηλ. τα χαρίσματα και τα ελαττώματα που έχει ο άνθρωπος από τη γέννησή του. Οι βέλτιστες φύσεις είναι οι ιδιαίτερα προικισμένοι άνθρωποι με οξύτητα νου και με δυνάμεις ψυχής, που όταν απελευθερωθούν με την παιδεία, μπορούν να προσεγγίσουν το αγαθό. Αυτοί ανήκουν στην τάξη των φυλάκων. Ο Πλάτων πιστεύει ότι δεν διαθέτουν όλοι οι άνθρωποι αυτές τις πνευματικές ικανότητες και συνεπώς, δεν μπορούν να δουν το αγαθό.
Μέγιστον μάθημα η ιδέα του αγαθού. Το μάθημα αυτό πρέπει να διδαχτούν όλοι και κυρίως όσοι θέλουν να κυβερνήσουν μια πολιτεία.
Αυτοί που έχουν εκπαιδευτεί, όπως προβλέπει η ιδεώδης πολιτεία, θα έχουν γνωρίσει τον κόσμο των ιδεών και έχουν φτάσει στο αγαθό, πρέπει να αναγκάζονται να κατεβαίνουν στη σπηλιά, στην ενεργό δηλαδή πολιτική και να αναλαμβάνουν τη διοίκηση της πόλης για να ωφελήσουν με τις γνώσεις και την αρετή τους την πόλη ολόκληρη.
Είναι γνωστό ότι ο Πλάτωνας προσπάθησε να ασχοληθεί με την πολιτική αλλά δεν τα κατάφερε, αφού νέος ακόμα η πολιτική τον απογοήτευσε, είδε με τα μάτια του τη δημαγωγική συμπεριφορά κάποιων πολιτικών ανδρών και δύο από τους συγγενείς του (τον Κριτία και τον Χαρμίδη) να συμμετέχουν στο τόσο οδυνηρό για την Αθήνα καθεστώς των Τριάντα τυράννων, το οποίο οδήγησε και τον δάσκαλό του, τον Σωκράτη, στον θάνατο.
Στη δική μας πολιτεία αλήθεια, τι ψηφίζουμε;
ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΑΪΟΥ
