Κατάγεται από τη Διάβα Καλαμπάκας, αλλά ζει στη Θεσσαλονίκη. Η παιδαγωγός, η Επίκουρη Καθηγήτρια στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο της Θράκης αλλά και η συγγραφέας μιλάει για πρώτη φορά για τη γενέτειρά της, για την πυξίδα πορείας τής ζωής της, που είναι η αδιαπραγμάτευτη εντιμότητα του πατέρα της, αλλά και για την επαγγελματική της σταδιοδρομία και τις προσωπικές της επιλογές.
Η Μαίρη Δημάση είναι ένας ταλαντούχος άνθρωπος, μια γυναίκα γεμάτη ζωντάνια, ενέργεια, χιούμορ και πάθος για τη ζωή. Οι απαντήσεις της μπορούν να βοηθήσουν κάθε έναν από εμάς να δει τη ζωή του πιο όμορφη, πιο δημιουργική. Μας τιμά ανοίγοντας την αυλαία του β΄ κύκλου τής στήλης «Πρόσωπα».
Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Θα ξεκινήσω αυτή την κουβέντα μαζί σου τελείως διαφορετικά γιατί αισθάνομαι και διαφορετικά. Τι αξίζει να υπερασπίζεσαι στη ζωή;
Η ερώτηση είναι πολυτροπική, πολυσημική και δύσκολα μπορεί να απαντηθεί, χωρίς να πέσει κάποιος στην παγίδα να κινηθεί στο επίπεδο ευχολογίων και φιλοσοφικής δεοντολογίας. Νομίζω πως μία απάντηση που κινείται σε κοινωνικό-πολιτικό-πολιτισμικό πλαίσιο είναι πως αξίζει να υπερασπίζεσαι την ταυτότητά σου ως «προσώπου» για όσο ζεις.
Είσαι ένα κράμα λογοτέχνη, καλλιτέχνη, ποιητή, ζωγράφου και παιδαγωγού. Πώς μπορεί τόση ενέργεια, αγάπη και δημιουργία να βρει καταφύγιο σ’ έναν άνθρωπο;
Πρέπει να σου πω ότι οι «ιδιότητες» που αναφέρεις και με τιμούν ιδιαίτερα είναι αυτές που οι άλλοι μου αποδίδουν. Είμαι τυχερή που μπορώ να εκφραστώ κατά περίσταση είτε γράφοντας ποίηση είτε ζωγραφίζοντας και να μοιράζομαι σκέψεις, συναισθήματα, την ψυχή μου με «συνοδοιπόρους», αλλά δεν θεωρώ τον εαυτό μου ούτε ποιήτρια ούτε ζωγράφο. Αν μου επιτρέπεται η αφοριστική αυτοδήλωση, είμαι, θέλω να είμαι, δασκάλα, και ευτύχησα να μπορέσω να συνδυάσω την επαγγελματική σταδιοδρομία με τις προσωπικές επιλογές.
Τι σε επηρέασε περισσότερο σ’ αυτή την εξέλιξή σου;
Το ότι τίποτε από όσα έκανα δεν αποτέλεσε ποτέ πιεστικό αυτοσκοπό. Κάθε επιλογή μου εντασσόταν σε έναν ορίζοντα προσδοκιών αυτοπραγμάτωσης.
Διάβαζες από παιδί; Τι σου άρεσε να διαβάζεις;
Πολύ! Με μεγέθη της εποχής μου… Η μόνη πηγή αναγνωστικών απολαύσεων καταρχήν και γνωστικών περιηγήσεων στη συνέχεια ήταν, όσο και αν σήμερα φαίνεται απολύτως ασύμβατο, τα σχολικά εγχειρίδια και στις δύο εκπαιδευτικές βαθμίδες, η δανειστική βιβλιοθήκη που είχε οργανώσει ο ιερέας παππούς μου στον ναό τού Αγίου Γεωργίου στην Καστανιά και η δανειστική βιβλιοθήκη στο Γυμνάσιο της Καλαμπάκας. Διάβαζα τα πάντα…
Ποιος ήταν ο «σπινθήρας» που σε έβαλε στη συγγραφή;
Τη σπίθα, αν μπορώ να τη χαρακτηρίσω έτσι, για την έκθεσή μου στο αναγνωστικό κοινό με ποιήματα τη χρωστώ στον αείμνηστο Καθηγητή του ΑΠΘ τον Χρίστο Τσολάκη, με τον οποίο συνεργάστηκα πολλά χρόνια. Με έσπρωξε πιεστικά και εξέδωσα μία ποιητική μου συλλογή και μετά… ήρθαν τα παιδικά βιβλία ως απόπειρα εφαρμογής διδακτικών καινοτομιών στη διδασκαλία τής ελληνικής γλώσσας ως μητρικής, αλλά και ως δεύτερης ή ξένης, με τη συνεπικούρηση του γονεϊκού μου ρόλου και μετά τα επιστημονικά μου εγχειρήματα στο πλαίσιο των αντίστοιχων υποχρεώσεων. Σπινθήρας… σπινθήρες; Μακάρι να υπάρχουν πάντα.
Γνωρίζω ότι έχεις συμβάλλει και σε διδακτικά βιβλία με τη συγγραφή σου. Ποια είναι η ειδοποιός διαφορά που ξεχωρίζει τη γραφή για ενήλικες από εκείνη για παιδιά;
Ο προσδοκώμενος αναγνώστης προσδιορίζει τα περιεχόμενα των βιβλίων και το επίπεδο ύφους.
Με ποια θέματα σε ενδιαφέρει να επικοινωνείς με τους μαθητές – φοιτητές σου;
Στο επιστημονικό πεδίο, καταρχήν, με όσα προκύπτουν από το γνωστικό μου αντικείμενο: Διδακτική γλώσσας και λογοτεχνίας. Είμαι επιστημονικά υπεύθυνη προγράμματος Πρακτικής Άσκησης, όπου συνεργαζόμαστε και συζητάμε για το πώς θα σκέφτονται δημιουργικά με σημείο αναφοράς τη διδασκαλία στην τάξη, στην περίπτωσή μας σε μαθητές από τον παρευξείνιο χώρο, αναφορικά με τη γλώσσα και την κουλτούρα των χωρών προέλευσής τους. Όπως καταλαβαίνεις, κύριος στόχος της επικοινωνίας μας είναι να αναπτύξουν διαπολιτισμική συνείδηση και ετοιμότητα στη δύσκολη πολυπολιτισμική μας εποχή.
Επί σειρά ετών υπηρέτησες και συνεχίζεις να υπηρετείς τη δημόσια εκπαίδευση από διάφορους τομείς: ως εκπαιδευτικός, σχολική σύμβουλος και τώρα ως επίκουρος καθηγήτρια στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο της Θράκης. Θέλεις να μας πεις κάποια πράγματα γι’ αυτή την εμπειρία ζωής, τόσο για τους μαθητές / φοιτητές όσο και για την «δημόσια» εκπαίδευση;
Στη μακρόχρονη θητεία και μαθητεία μου στην εκπαίδευση λειτούργησα και λειτουργώ ως «συλλέκτης» εμπειριών. Η δημόσια εκπαίδευση θα έπρεπε να είναι το αγαθό που προσωπικά ο καθένας και η καθεμία θα διεκδικούσαμε και θα υπερασπιζόμασταν. Δυστυχώς υπόκειται διαχρονικά σε μονοκομματικές διαχειρίσεις με όλα τα γνωστά συνεπακόλουθα: ράβε ξήλωνε… Συνήθως επιχειρούνται μεταρρυθμίσεις εξωτερικές – θεσμικού χαρακτήρα που, επειδή δεν προηγείται ουσιαστικός διάλογος με όσους εμπλέκονται, δεν εφαρμόζονται ουσιαστικά και δεν οδηγούν σε ανάλογες εσωτερικές (φιλοσοφία – ιδεολογία). Οι μαθητές – φοιτητές είναι επίσης διαχρονικά οι αποδέκτες των πειραματισμών και ευτυχώς… σε πείσμα των καιρών, των ατραπών και των ανθρώπων… τα καταφέρνουν.
Η ελληνική γλώσσα στις μέρες μας περνά δύσκολες στιγμές κι αυτό εσύ το γνωρίζεις καλύτερα, αφού είναι και ένα από τα διδακτικά σου αντικείμενα στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο. Τι θα συμβούλευες τα νέα παιδιά για τον εμπλουτισμό τού λεξιλογίου τους;
Ο Καθηγητής μου, που σου προανέφερα, έλεγε πάντα ότι κάθε λαός έχει μία γλώσσα ανάλογη με το μπόι του. Κάθε γενιά χαρακτηρίζει τις νεότερες, με περισσότερη ή λιγότερη έμφαση και ένταση, ως γενιές τής λεξιπενίας … Δεν το πιστεύω. Και τώρα η ελληνική γλώσσα θα αναχωνεύσει δημιουργικά στοιχεία που της είναι απαραίτητα για να είναι «ισχυρή» επικοινωνιακά. Μία γλώσσα κινδυνεύει όχι από την «εισβολή» ξένων δανείων αλλά από την υποτίμησή της από τους φυσικούς ομιλητές της και νομίζω ότι οι Έλληνες αγαπάμε τη γλώσσα μας. Συμβουλές για τον εμπλουτισμό τού λεξιλογίου πρέπει να δώσουμε κάποια άλλη φορά στους ενήλικες που συναπαρτίζουν τις ομάδες αναφοράς στο έργο τής αγωγής, μια που η γλώσσα κατακτιέται ουσιαστικά πολύ πριν το σχολείο. Θα περιοριστώ στο να υπογραμμίσω την ανάγκη ουσιαστικής επικοινωνίας και μία φράση των διδακτικολόγων τής πρώτης ανάγνωσης και γραφής: Βυθίστε τα παιδιά σε ιστορίες…από την ώρα που καταλαβαίνουν τον κόσμο γύρω τους…
Τα τελευταία χρόνια έχουμε διαπιστώσει τόσο έναν μεγάλο αριθμό Σχολών όσο και έναν μεγάλο αριθμό εισακτέων στα Πανεπιστήμια. Δίνονται δηλαδή πτυχία σε νέα παιδιά, τα οποία αποτελούν και «το διαβατήριό τους» στην ανεργία. Τι σε ικανοποιεί και τι σε δυσαρεστεί σχετικά μ’ αυτό;
Η κατάσταση διαμορφώθηκε από την έλλειψη ορθολογισμού στο σχεδιασμό επεκτάσεων στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση και επιτείνεται λόγω της διαμορφωμένης κοινωνικής κουλτούρας που ταυτίζει το πτυχίο με μία θέση στην αγορά εργασίας και «επιβάλλει» επιλογές σπουδών κοινωνικού κύρους. Θα ήμουν ευτυχής αν κάποια στιγμή το Πανεπιστήμιο αποκτούσε τη θέση που του πρέπει, του χώρου παραγωγής και διακίνησης ιδεών και γνώσης, οπότε οι πολλές σχολές θα διασφάλιζαν πρόσβαση σε όλους όσους επιθυμούν να σπουδάσουν ικανοποιώντας, αν όχι πρωταρχικά, και στόχους πνευματικής ανέλιξης.
Το βιβλίο σου «Το κοινό λεξιλόγιο της ελληνικής και της τουρκικής γλώσσας» είναι πραγματικά ένα αξιόλογο και πρωτότυπο πόνημα. Θέλεις να μας μιλήσεις γι’ αυτό το έργο σου και πώς αισθάνθηκες όταν η κυρία Κουτσίκου το χάρισε στην επιτροπή τού Υπουργείου Παιδείας τής Τουρκίας;
Είναι ένα καλό και χρήσιμο βιβλίο και η «πολιτική» του αποστολή με συγκίνησε. Πρέπει να σου πω ότι αφού έχει καταχωρηθεί σε όλες τις βιβλιοθήκες των Πανεπιστημίων που ασχολούνται με τις γλώσσες και τον πολιτισμό παγκόσμια, αφού μου διασφάλισε ετεροαναφορές σε επιστημονικές εργασίες τού εξωτερικού, τώρα αποτελεί το υλικό με το οποίο συντάσσουμε εγχειρίδια διδασκαλίας τής τουρκικής σε ελληνόφωνους φοιτητές και της ελληνικής σε τουρκόφωνους. Επίσης, πρόκειται σύντομα να εκδοθεί στην Τουρκία.
Επίσης, υπήρξες η ψυχή για την διοργάνωση ενός συνεδρίου προς τιμήν του Ομότιμου Καθηγητή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Χρίστου Τσολάκη, αντίδωρο στο έργο και την προσφορά του. Θα ήθελες να μας μιλήσεις γι’ αυτήν την αξιέπαινη πρωτοβουλία;
Η ερώτησή σου είναι τραγικά επίκαιρη. Τον προηγούμενο μήνα ο Καθηγητής έφυγε από τη ζωή. Τον επόμενο μήνα θα κυκλοφορήσουν τα Πρακτικά τού Συνεδρίου που αναφέρεις και η σύμπτωση κάνει πιο οδυνηρή την αίσθηση της απώλειας για μας. Το Συνέδριο ήταν το ελάχιστο που μπορούσαμε ως Δημοκρίτειο να κάνουμε. Είχε τίτλο: Ζητήματα διδακτικής της γλώσσας και έγινε προς τιμήν του.
Πόσο σημαντικό είναι να εμφυσήσουμε στη σημερινή γενιά την έννοια τής μόρφωσης και σε ποιο βαθμό γίνεται κάτι ανάλογο στα σχολεία και στα Ανώτατα Ιδρύματα της χώρας μας;
Αν προσδιορίσουμε την έννοια με παιδαγωγικούς όρους ως ατομικό γεγονός και μόνιμο απόκτημα, ως ανάληψη ευθυνών, αυτοολοκλήρωση μέσω της λογικής, ταύτιση του ανθρώπου με τις πράξεις του και ικανότητα να φέρει σε τάξη τον εαυτό του, προκύπτει άμεσα η ανάγκη «κατάκτησής» της. Καταλαβαίνεις ότι πολύ πριν τα σχολεία και τα Πανεπιστήμια, πρέπει να διερευνηθεί η συμβολή τής οικογένειας και της κοινωνίας σε προσωπικό και συλλογικό επίπεδο. Για μένα πυξίδα πορείας διαχρονικά αποτελεί η αδιαπραγμάτευτη εντιμότητα του πατέρα μου…
Πόσο επηρέασε η γενέτειρά σου, την πορεία τής ζωής σου;
Πολύ, με την έννοια των ανθρώπων αλλά και του γεωφυσικού χώρου. Όχι κατ’ ανάγκη με θετικό πρόσημο όλα… Η ανάγκη τής «φυγής» στην εφηβεία με έκανε να επιλέξω σπουδές για επιβίωση… Οι αγωνίες και ο αγώνας τής οικογένειάς μου και πολλών άλλων έθρεψαν τα όνειρά μου και νομίζω ότι με έκαναν μαχητική…
Στην ανατολή ενός νέου σχολικού έτους, ποιες είναι οι σκέψεις σου και ποια η ευχή σου για τα νέα παιδιά που οραματίζονται ένα ευοίωνο αύριο;
Σκέφτομαι ότι έχουν την ατυχία και το προνόμιο να ζουν σε μία εποχή δυσκολιών και ανακατατάξεων, στην οποία θα πρωταγωνιστήσουν. Τους εύχομαι κουράγιο και όραμα και να μην περιοριστούν στη θέαση των δρώμενων και των μελλούμενων στη ζωή τους. Να διεκδικούν ό,τι δικαιούνται.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΤΗΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΣ
Η Μαρία Γρ. Δημάση είναι Επίκουρη Καθηγήτρια στο Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων Χωρών, με Γνωστικό αντικείμενο τη Διδακτική Γλώσσας και Λογοτεχνίας.
Γεννήθηκε στη Διάβα Καλαμπάκας. Έκανε σπουδές στην παιδαγωγική και τη διδακτική. Το ερευνητικό της πεδίο αφορά την ιστορία του γλωσσικού μαθήματος και τα διδακτικά εγχειρίδια της γλωσσικής διδασκαλίας για την ελληνική γλώσσα στον ελλαδικό χώρο αλλά και στην Τουρκία. Ασχολείται με τη διδασκαλία της πρώτης ανάγνωσης και γραφής για την ελληνική και τις παρευξείνιες γλώσσες. Το ενδιαφέρον της επικεντρώνεται στη μελέτη των ιδιαιτεροτήτων της διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας ως δεύτερης σε μουσουλμάνους ενήλικες της Θράκης και σε αλλοδαπούς και νεοπρόσφυγες μαθητές Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Η διδασκαλία της λογοτεχνίας και της παιδικής λογοτεχνίας, με σημείο αναφοράς τους σκοπούς της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, αποτελεί ένα ακόμα πεδίο επιστημονικής της ενασχόλησης, καθώς και η συγγραφή έργων τα οποία εντάσσονται στο χώρο της παιδικής λογοτεχνίας και επιστρατεύονται για διδακτική χρήση στο χώρο της γλωσσικής διδασκαλίας.
Έχει δημοσιεύσει βιβλία και εργασίες σχετικές με τα προηγούμενα.
• Το Παραμυθόσπιτο της Αλφαβήτας
• Η Φιλογράμματη κι ο Φαγαλέξης
• Το κοινό λεξιλόγιο της ελληνικής και της τουρκικής γλώσσας σε συνεργασία με τον ειδικό επιστήμονα του Τμήματος Αχμέτ Νιζάμ
• Ο Κόσμος η Αυλή μας. Το βιβλίο για τη γλωσσική διδασκαλία στην Α΄ και στη Β΄ τάξη στα ελληνικά σχολεία της Κωνσταντινούπολης. ΥΠ.Ε.Π.Θ. Π.Ι.-Ο.Ε.Δ.Β.
• Εκπαιδευτικά λογισμικά για τη γλωσσική διδασκαλία Α΄-Β΄-Γ΄-Δ΄ Δημοτικού του ΥΠΕΠΘ.
ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ “ΤΑ ΜΕΤΕΩΡΑ” ΣΤΙΣ 7-9-2012
Ακολουθήστε το tameteora.gr στο Google News!
