Γράφει ο ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΔΗΜ. ΒΑΒΙΤΣΑΣ *
Ο σύγχρονος τρόπος ζωής του ανθρώπου, απότοκος και απόρροια των τεράστιων κοινωνικο-οικονομικών αλλαγών, η έμφαση στην ατομικότητα, έναντι των συναισθημάτων αλληλεγγύης, αλληλοβοήθειας και αλληλοκατανόησης, η «εισχώρηση» των νεοφιλελεύθερων προταγμάτων στη συνείδηση του μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού καθώς επίσης και οι ενορχηστρωμένες προσπάθειες χειραγώγησης της ατομικής συνειδητότητας από μεγάλη μερίδα των μέσων εκείνων που δύνανται να την επηρεάσουν καθοριστικά, είναι μόνο ορισμένες από τις αιτίες που βάλλουν καθημερινά τις Αξίες του ανθρώπου, δίνοντας χώρο στην άνοδο και την εγκαθίδρυση, νέων, απ-Αξιών, οι οποίες κρατούν τον άνθρωπο «μικρό», μακριά από τη δυνατότητα της πραγματικής απελευθέρωσής του.
Όπως έχει υποστηριχθεί, οι Αξίες –πλέον– δεν παίζουν σημαντικό ρόλο στη ζωή του ανθρώπου, παρά μόνο στο μέτρο που παρεμβαίνουν στη διαδικασία ερμηνείας και ορισμού της κατάστασης από την οποία καθορίζεται η κοινωνική δράση. Με άλλα λόγια, οι Αξίες συνίστανται απλώς και μόνο στο αποτέλεσμα της κοινωνικής συμπεριφοράς, και όχι στην «αιτία» της. Καταλαβαίνουμε, επομένως, ότι στην προκειμένη περίπτωση οι αξίες δεν έχουν κάποιον μετασχηματιστικό ή διαμορφωτικό ρόλο για την κοινωνική ταυτότητα, καθώς νοούνται οι ίδιες –τρόπον τινά– ως η κοινωνική ταυτότητα.
Η παραπάνω στρεβλή αποτύπωση κι ερμηνεία των Αξιών αναπαράγει την όλο και αυξανόμενη αλλοτρίωση του ατόμου από τη φύση του, ωθώντας, με τον τρόπο αυτό, τον σύγχρονο άνθρωπο να λησμονεί τη διαλεκτική σχέση που διέπει τον πολιτισμό με τη φύση που τον περιβάλλει, κι ως εκ τούτου να νοεί τον πολιτισμό ως μια φυσική κατάσταση, κάτι που έχει ως αποτέλεσμα τη «φυσικοποίηση» των πολιτισμικών και κοινωνικών κατασκευών, όπως είναι οι Αξίες. Μόνο που, στην προκειμένη περίπτωση, οι Αξίες χάνουν την πραγματική πολιτισμική τους ιδιότητα και λογίζονται ως φυσικές κατηγορίες, κάτι που έχει ως αποτέλεσμα να οδηγούμαστε στην αντιστροφή της πραγματικής τους φύσης, μετατρέποντάς τες από πολιτισμικές κατηγορίες σε φυσικές οντότητες, υπεράνω κι έξω από τον άνθρωπο.
Όλη αυτή η «θετικιστική» λογική έχει απομακρύνει τον άνθρωπο από την πνευματικότητα, έχει φθείρει τις πραγματικές Αξίες της ζωής, οδηγώντας τον στην υιοθέτηση απ-Αξιών, στον άκρατο ατομικισμό και, κατ’ ουσίαν, στη φθορά του ως προσώπου.
Πέραν τούτων, ωστόσο, αυτό που μοιάζει περισσότερο απογοητευτικό είναι το γεγονός ότι, με δεδομένες τις υπάρχουσες κοινωνικές συνθήκες, η πλειοψηφία των ανθρώπων μοιάζει ανήμπορη να αντιδράσει μπρος σ’ αυτή τη λαίλαπα που καταποντίζει την ανθρώπινη ζωή, καταδικάζοντάς τη στη ρηχότητα. Παρ’ όλα αυτά, η συνειδητοποίηση της αλλοτρίωσης της ζωής του ανθρώπου και η ταυτόχρονη αντίδραση σε αυτή τη δεδομένη κατάσταση, μπορεί να αποτελέσει τη βασική αρχή και το έναυσμα προς την απελευθέρωση.
* Ο Θεόδωρος Βαβίτσας είναι Δάσκαλος, Υπ. Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Πατρών.
Ακολουθήστε το tameteora.gr στο Google News!
