Χρίστος Λιάπης: «Οι ρίζες της ηθικής βρίσκονται στην ενσυναίσθηση»

Το τελευταίο διάστημα, τα ηθικά και ανθρωπιστικά μας αντανακλαστικά διεγείρονται με αποτροπιασμό καθώς αποκαλύπτονται, στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης ή στις αίθουσες των Δικαστηρίων, αποκρουστικές λεπτομέρειες των αυξανόμενων σε αριθμό, έχθος και δυσείδεια εγκλημάτων γυναικοκτονίας-συζυγοκτονίας. Λεπτομέρειες που κάνουν τη σκέψη μας να μουδιάζει όλο και περισσότερο.
Κοινός παρονομαστής των εγκλημάτων αυτών είναι η διάχυτη απουσία ενσυναίσθησης (δηλαδή της ψυχολογικής ικανότητας κάποιου να μπαίνει στη θέση ενός άλλου ανθρώπου ή ζωντανού οργανισμού, κατανοώντας τα συναισθήματα ή τον πόνο που του προκαλεί) και συνδέεται με συγκεκριμένα αντικοινωνικά/δυσκοινωνικά ή ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά.
Τόσο η ηθική όσο και η ενσυναίσθηση σχετίζονται με την έννοια του «εγώ», δεδομένου πως αμφότερες προϋποθέτουν ανάλυση του διαχωρισμού ανάμεσα στο προσωπικό «εγώ» και στο «εγώ» των άλλων ανθρώπων. Για αυτό ο ψυχολόγος Martin Hoffman, υποστηρίζει πως: «οι ρίζες της ηθικής βρίσκονται στην ενσυναίσθηση».
Η επιθετική συμπεριφορά, που επιδεικνύουν οι δράστες στα συγκεκριμένα δολοφονικά συμβάντα, δεν φαίνεται να έρχεται σε αντίθεση με τις πάγιες ηθικές τους αντιλήψεις περί καλού και κακού.
Τουναντίον, απλά συμπυκνώνει, με ανθρωποκτόνο αποτέλεσμα, χαρακτηριολογικά στοιχεία από το φάσμα της δυσκοινωνικής (αντικοινωνικής) διαταραχής της προσωπικότητας, όπως: η πολύ μικρή ανοχή στη ματαίωση και ο χαμηλός ουδός στην εκτόνωση της επιθετικότητας, συμπεριελαμβανομένης της βιαιότητας.
Κανένας επιβαρυντικός ευοδωτικός παράγοντας δεν μπορεί να στοιχειοθετηθεί, ως ελαφρυντικό, ενώ φαίνεται καθαρά προσχηματική η προσπάθεια παρουσίασης των συμβάντων ως αντίδραση σε συνθήκες όπου οι διαπροσωπικές συγκρούσεις, έγιναν αντιληπτές από τα άτομα ως μειωτικές ή απειλητικές, (πραγματικά ή φανταστικά).
Οι πράξεις των θυτών δεν δύναται να ερμηνευθούν ως εκρήξεις θυμού ούτε ως εκδηλώσεις επιθετικότητας που επήλθαν όταν κάποιος πυροδοτικός μηχανισμός έπαιξε τον ρόλο «της σταγόνας που ξεχείλισε το ποτήρι». Ούτε αποτελούν το τελικό προϊόν της συνδυαστικής και ταυτόχρονης επίδρασης περισσότερων του ενός παραγόντων, οι οποίοι τελικά ευόδωσαν την εκδήλωση της βίας.
Στο σημείο αυτό, όμως, θα πρέπει να υπογραμμίσουμε πως διαταραχή προσωπικότητας σημαίνει δυσλειτουργικό μοτίβο χαρακτήρα και όχι ψυχική νόσο που δικαιολογεί ελαφρυντικό στην κρίση ή/και στην προσωπική ευθύνη
Ακόμη και αν εντοπισθούν στοιχεία αντικοινωνικά/δυσκοινωνικά ή ναρκισσιστικά στην προσωπικότητα των δραστών, αυτά δεν επηρεάζουν ούτε την κατάσταση της συνειδήσεώς τους κατά την ώρα τέλεσης των φόνων ούτε σχετίζονται καθ’ οιονδήποτε τρόπο με τη δημιουργία εσωτερικών συνθηκών που σε αλληλεπίδραση με εξωτερικά ερεθίσματα θα μπορούσαν να προσεγγίσουν την έννοια του «βρασμού ψυχικής ορμής».
Στη «Μάσκα της Λογικής», του ψυχιάτρου H.M. Cleckley σημειώνεται πως: «η ύπαρξη αμοραλιστικών συναισθηματικών ανταποκρίσεων αποτελεί το πιο σημαντικό ψυχοπαθητικό χαρακτηριστικό».
Στοιχεία όπως η ανικανότητα για αγάπη και η έλλειψη τρυφερών αντιδράσεων συναντούνται πάντα σε περιγραφές και ορισμούς της ψυχοπαθητικής-αντικοινωνικής διαταραχής της προσωπικότητας. Αυτή η διαταραχή χαρακτηρίζεται από ένα επαναλαμβανόμενο και επίμονο μοτίβο συμπεριφοράς, στο πλαίσιο του οποίου το άτομο παραβιάζει τα βασικά δικαιώματα των άλλων ανθρώπων ή σημαντικές κοινωνικές νόρμες.
Αυτό, θα μπορούσε να απλοποιηθεί εννοιολογικώς ως: «Σκοτώνω όχι επειδή θόλωσα, αλλά επειδή δεν αναγνωρίζω αξία στη ζωή των θυμάτων που εναντιώνονται στη ναρκισσιστικά διογκωμένη εαυτο- εικόνα μου».

No Result