Μεγάλη γιορτή χαράς κι ελπίδας η Γέννηση του Χριστού

Από την εκκλησιαστική ιστορία μαθαίνουμε ότι τη Γέννηση του Χριστού, τα Χριστούγεννα, η Εκκλησία μας μέχρι τον 4ο αι., τη γιόρταζε μαζί με τη Βάπτιση του Χριστού στις 5 Ιανουαρίου με το όνομα Επιφάνεια.

Πρώτος ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος το 386 μ.Χ. μίλησε για Χριστούγεννα, χαρακτηρίζοντάς τα ως “Μητρόπολιν πασών των εορτών” και αναφέρει ότι από το 376 μ.Χ. έγινε γνωστή αυτή η γιορτή ως ξεχωριστή στις Εκκλησίες της Ανατολής. Το χρονικό διάστημα από 25 Δεκεμβρίου έως και 6 Ιανουαρίου ονομάζεται Δωδεκαήμερο και περιλαμβάνει τις γιορτές: τη Γέννηση του Χριστού στις 25 Δεκεμβρίου, την Περιτομή του Χριστού την 1η Ιανουαρίου (Πρωτοχρονιά) και τη Βάπτιση του Χριστού στις 6 Ιανουαρίου (Άγια Θεοφάνεια).

Από όλες τις γιορτές η Εκκλησία μας και ιδιαίτερα ο λαός ξεχωρίζει τα Χριστούγεννα, το Πάσχα και το Δεκαπενταύγουστο χωρίς να παραβλέπει και να μην τιμά με την πρέπουσα λατρεία τους τοπικούς της αγίους.

Τα Χριστούγεννα όμως τα θεωρεί ιδιαίτερα ως οικογενειακή γιορτή που τη λαμπρύνει η Άγια Οικογένεια. Τότε έρχονται πιο κοντά οι συγγενείς και οι φίλοι. Οι μικροί βέβαια ζουν πιο έντονα τη γιορταστική ατμόσφαιρα του σπιτιού, που την κάνει πιο θερμή η παρουσία ολόκληρης της οικογένειας με πρωταγωνιστές τον παππού και τη γιαγιά, το γιορταστικό τραπέζι, πλούσιο ή φτωχικό, η ζεστασιά του τζακιού, τα παραμύθια, οι ιστορίες, τα τραγούδια, τα πολύχρωμα φώτα και τα λαμπερά στολίδια, οι ιστορίες για τους καλικάντζαρους, που δεν ξέρουμε για πόσο ακόμη θα ανεβοκατεβαίνουν από τις καμινάδες, πειραχτήρια ιδιαίτερα του ταλαίπωρου μυλωνά, ενός επαγγέλματος που ήδη έχει εκλείψει.

Η Γέννηση του Χριστού, η φάτνη, το σπήλαιο, το άστρο, οι μάγοι με το δώρα, είναι το αγαπημένο και ανεξάντλητο θέμα των αγιογράφων και ζωγράφων όλων των εποχών όπως και των συγγραφέων του Χριστιανικού κόσμου.

Πολλές ιστορίες, παραμύθια και διηγήματα καθώς και μελωδίες έχουν, επίσης, ως θέμα τη Γέννηση του Χριστού.

Γι’ αυτό, ανήμερα των Χριστουγέννων ακούμε θαυμάσιες μελωδίες στις Εκκλησίες μας: «Η Παρθένος σήμερον τον Υπερούσιον τίκτει» ή «Η Γέννησίς Σου Χριστέ ο θεός ημών».

Για τα παιδιά γνωστές «Οι Χριστουγεννιάτικες ιστορίες» των αδερφών Γκρημ και του Καρόλου Ντίκενς, «Το ουράνιο χριστουγεννιάτικο δένδρο» του Φέοντορ Ντοστογιέφτσκι, «Το κοριτσάκι, με τα σπίρτα» του παραμυθά Άντερσεν, «0 Πινόκιο» του Κολοντί και από τις θαυμάσιες μελωδίες «Η Άγια νύχτα» του Φρανς Γκρούμπερ, χωρίς να υστερούν και οι Έλληνες συγγραφείς παιδικών Χριστουγεννιάτικων διηγημάτων όπως του Ευγένιου Τριβιζά «Το ποντικάκι που ήθελε να αγγίξει ένα αστεράκι».

Από τους κλασικούς μας συγγραφείς ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης ύμνησε τη Γέννηση του Χριστού στο νησί του τη Σκιάθο, ο Ανδρέας Καρκαβίτσας στη θάλασσα, ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου και ο Κώστας Κρυστάλλης στο βουνό και στη στάνη, ο Ηλίας Βενέζης στην Αιολική Γη και ο δικός μας, ο Καλαμπακιώτης Τέλλος Άγρας στη φάτνη:

Είδα χτες βράδυ στ’ όνειρο μου
το γεννημένο μας Χριστό.
Τα βόδια πάνω του φυσούσαν
όλο το χνότο τους ζεστό.

Το μέτωπό του ήταν σαν ήλιος
και μέσα η φάτνη, η φτωχική,
άστραφτε πιο καλά από μέρα
με κάποια λάμψη μαγική.

Βοσκοί πολλοί και βοσκοπούλες
Τον προσκυνούσαν ταπεινά,
ξανθόμαλλοι άγγελοι εστεκόνταν
κι έψελναν γύρω Του Ωσαννά!

Στα πόδια Του έσκυβαν οι μάγοι
κι έμοιαζε τ’ άστρο από ψηλά,
πως θα καθίσει σαν κορώνα
στης Παναγίτσας τα μαλλιά.

Τέλλος Άγρας,
Καλαμπάκα 1899 – Αθήνα 1944.

Η ελληνική λογοτεχνία και λαογραφία αναφέρεται για τα Χριστούγεννα στο χωριό, την πόλη, τη στάνη, στο χιόνι, στο καράβι και τα πέλαγα, στην ξενιτιά, στα χρόνια της σκλαβιάς αλλά και των ελεύθερων χρόνων με πρωταγωνιστές το φτωχόπαιδο, το ορφανό, τη χήρα, το σεβάσμιο ιερέα αλλά και τον ταπεινό ψάλτη του μικρού χωριού, τον ταξιδιώτη, τον ξαφνικό εοχομό του ξενιτεμένου και το απρόσμενο δώρο του φτωχού, τον μικρό που περιμένει με αγωνία να φορέσει την καινούρια του φορεσιά και τα τσαρουχάκια του ή τα λαστιχένια του παπούτσια για να πάει χαράματα στην εκκλησιά.

Οι γιορτές του δωδεκαημέρου κλείνουν μέσα τους προσμονή, χαρά, αγάπη και περισσότερο ελπίδα.

Στον καθένα μας τούτες τις μέρες έρχονται νοσταλγικά κάποια Χριστούγεννα. Εκείνα τα Χριστούγεννα, όπως τα δικά μου που έζησα την πρώτη χρονιά στην ξενιτιά, κοντά στους Απόδημους Έλληνες, στο Μπουλαβάγιο της Ζιμπάμπουε:

Οι Απόδημοι εκεί γιορτάζουν με μεγαλοπρέπεια τις γιορτές της χριστιανοσύνης. Κύπριοι και Ελλαδίτες αγαπημένοι. Δίπλα στο σταυρό και η γαλανόλευκη κυματίζει πλάι στην κυπρόεσσα. Εκεί και το ΧΩΛΛ, με το σχολείο που παίρνει αυτές τις μέρες γιορταστική όψη. Το δίλημμά μου, για τη Χριστουγεννιάτικη γιορτή, τα χιόνια στο καμπαναριό, τα χνώτα των ζώων στη φάτνη, σύμφωνα με το σενάριο του έργου της Γέννησης του Χριστού που θα παρουσίαζαν οι μαθητές του σχολείου μου.

Για τα δώρα και τα στολίδια του δέντρου θα φρόντιζαν οι Κυρίες της Κοινότητας που οι περισσότερες είχαν παιδιά στο σχολείο. Αλλά και οι ίδιοι οι μαθητές με πρώτη και καλύτερη την Εριέττα που η μητέρα της, πορτογαλίδα στην καταγωγή, την ενθάρρυνε στην πρωτοβουλία της να συγκεντρώσει και να διαθέσει το χαρτζιλίκι της πού΄χε μαζέψει στον κουμπαρά της για δώρα και που το ίδιο θα έκαναν και οι συμμαθητές της: Θα τα διέθεταν για τα Αφρικανόπουλα της γειτονιάς που μαζί τους μοιράζονταν τις ελεύθερες ώρες στα παιχνίδια τους.

Και για τον Πάτρικ τον αφρικανό, τον επιστάτη του σχολείου που καμάρωνε για την προσφορά υπηρεσιών στο σχολείο και που δεν έπαυε να βελτιώνει τα ελληνικά του, όπως έλεγε, χάρη των παιδιών του και για τα παιδιά που εξυπηρετούσε.

Παραμονή Χριστουγέννων 1978.

Η αίθουσα κατάμεστη από γονείς και πάροικους.

Ένα ένα τα παιδιά απαγγέλλουν Χριστουγεννιάτικα ποιήματα, ψάλλουν ύμνους για τη Γέννηση του Χριστού αλλά και για τον ερχομό του καινούριου χρόνου.
Στο μέσο της θεατρικής σκηνής λάμπει το ομορφοστολισμένο Χριστουγεννιάτικο δένδρο. Μπροστά στοίβες πολύχρωμα δώρα. Στα πρόσωπα λάμπει η χαρά και η προσμονή.

Ξαφνικά ο Αϊ-Βασίλης βαρυφορτωμένος και γελαστός κάνει την εμφάνισή του.

Χειροκροτήματα, επιφωνήματα χαράς γεμίζουν την αίθουσα. Όλοι, μικροί μεγάλοι, παίρνουν το δώρο τους. Κι ο Πάτρικ, παιχνίδια για τα παιδιά του και δέματα με ρούχα για όλη την οικογένεια χάρη στο χαρτζιλίκι των παιδιών που διατέθηκε ύστερα από πρωτοβουλία της μικρής Εριέτας. Ήταν κι αυτό κάτι γι’ αυτόν και την οικογένειά του εκεί έξω στο Λοκέισον που τον περίμεναν να κάνουν τα δικά τους Χριστούγεννα.

Ήταν παραμονή Χριστουγέννων, ένα χρόνο πριν η χώρα τους αποκτήσει το δικό της ιστορικά όνομα Ζιμπάμπουε και την ανεξαρτησία της απ΄την μακροχρόνια αποικιοκρατία.

Ο παπα-Δημήτρης, σεβάσμιος ιερέας της Ελληνική Ορθόδοξης Εκκλησίας της Παροικίας στο Μπουλαβάγιο, πρόσφυγας απ’ τα Κατεχόμενα της Κύπρουν, απ’ τα χαράματα στο Ναό του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου.

Την ησυχία της αφρικάνικης νύχτας σχίζουν τα βιαστικά βήματα των εργατών, που χαράματα πασχίζουν να φτάσουν στις βάρδιες τους. Κι εγώ χαράματα για την εκκλησιά. Άπνοια και αποπνικτική ζέστη μετά την τροπική βροχή. Καλημερίζω και με καλημερίζουν. Μια γνώριμη φιγούρα απορεί για την παρουσία μου μέσα στους δρόμους χαράματα. Και η απορία του γίνεται πόνος που ξεχειλίζει, γιατί Έλληνας μετανάστης χρόνια εκεί μέσα στη ζούγκλα στο μεταλλείο που εργαζόταν, έχασε τη σειρά των γιορτών… πόσο μάλλον που σήμερα είναι χρονιάρα μέρα, Χριστούγεννα.

«.. Και τούτο υμίν το σημείον, ευρήσετε βρέφος εσπαργανωμένον, κείμενον εν τη φάτνη. Και εξαίφνης εγένετο συν τω αγγέλω πλήθος στρατιάς ουρανίου αινούνταν τον Θεόν λεγόντων: Δόξα εν υψίστοις Θεώ και επί γης ειρήνη, εν ανθρώποις ευδοκία».

Ο παπα-Δημήτρης, αφού απηύθυνε χαιρετισμό και ευχές στο εκκλησίασμα των Παροίκων, με δάκρυα επανέλαβε:
«και επί γης ειρήνη εν ανθρώποις ευδοκία…»

Πέρασαν χρόνια από τότε.

Η φιλόξενη χώρα απέκτησε την ανεξαρτησία της…

Ο παπα-Δημήτρης, έζησε το υπόλοιπο της ζωής του στη Λακοτάμια της Λευκωσίας. Δεν αξιώθηκε να ψάλλει το «επί γης ειρήνη» στην εκκλησιά του χωριού του στο Τρίκωμο, εκεί στα Κατεχόμενα, στο Ριζοκάρπασσο της Κύπρου…