Η χοληστερόλη ή κοινώς χοληστερίνη είναι μια λιπαρή ουσία απαραίτητη στον οργανισμό, που συμμετέχει στη λειτουργία των κυττάρων και των ορμονών.
Όμως η υπερβολική αύξηση της στο αίμα και η εναπόθεσή της στα τοιχώματα των αρτηριών είναι επικίνδυνη, γιατί δημιουργεί αθηρωματοσκλήρυνση.
Ένα μεγάλο μέρος της χοληστερόλης παράγεται από τον ίδιο τον οργανισμό, στο συκώτι. Επιπλέον, προσλαμβάνουμε χοληστερόλη και από ορισμένα τρόφιμα, όπως τα αυγά, το κρέας, τα γαλακτοκομικά προϊόντα.
Η αύξηση της χοληστερόλης στο αίμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία της στεφανιαίας νόσου, δηλαδή της στηθάγχης και του εμφράγματος. Η υπερχοληστερολαιμία μαζί με το κάπνισμα, την υπέρταση και το σακχαρώδη διαβήτη αποτελούν τους 4 μεγαλύτερους παράγοντες κινδύνου για τη στεφανιαία νόσο. Είναι οι τέσσερις δήμιοι της καρδιάς.
Η χοληστερόλη εναποτίθεται στα τοιχώματα των αγγείων, ιδίως των στεφανιαίων αγγείων της καρδιάς, σχηματίζοντας την αθηρωματική πλάκα, με συνέπεια:
την ελάττωση του εύρους των αρτηριών
τη μείωση της παροχής αίματος στον μυϊκό ιστό της καρδιάς,
το σχηματισμό θρόμβων και αποφράξεων των στεφανιαίων αγγείων, με αποτέλεσμα την εκδήλωση εμφράγματος του μυοκαρδίου.
Η χοληστερόλη μεταφέρεται στο αίμα με τη βοήθεια ενώσεων που λέγονται λιποπρωτεΐνες. Ορισμένες από αυτές ευνοούν το σχηματισμό της αθηρωματικής πλάκας και ανήκουν σ’ αυτήν την κατηγορία που ονομάζουμε κακή χοληστερόλη ή LDL-χοληστερόλη. Άλλες δρουν προστατευτικά, βοηθώντας την εξαφάνιση της πλεονάζουσας χοληστερόλης μέσα στα κύτταρα, και ανήκουν στην κατηγορία που ονομάζουμε καλή χοληστερόλη ή HDL-χοληστερόλη.
Οι διαταραχές της χοληστερόλης και των λιποπρωτεϊνών μπορεί να οφείλονται σε κληρονομικούς ή σε διατροφικούς παράγοντες, που είναι και οι πιο συχνοί.
Ποιες είναι οι φυσιολογικές τιμές της κακής χοληστερίνης;
Δεν υπάρχουν φυσιολογικές τιμές αλλά ανεκτές. Οι τιμές μεταβάλλονται αναλόγως με την ύπαρξη επιβαρυντικών παραγόντων (κληρονομικότητα, αυξημένο βάρος, προδιάθεση για στεφανιαίο νόσημα κλπ) και με την τιμή της HDL (καλής χοληστερίνης).
Ιδανικά η τιμή της χοληστερόλης πρέπει να είναι κάτω από 200.
Μεγαλύτερη σημασία όμως από την τιμή της ολικής χοληστερόλης έχουν οι τιμές της «καλής» και της «κακής» χοληστερόλης. Έτσι, η HDL, η «καλή», θέλουμε να είναι πάνω από 60. Αντίθετα, η LDL, η «κακή» θέλουμε να είναι όσο το δυνατόν χαμηλότερη. Τα επίπεδα της «κακής» χοληστερόλης πρέπει να βρίσκονται κάτω από 160, εάν κάποιος δεν έχει κανένα άλλο πρόβλημα υγείας. Αν όμως συντρέχουν παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία, όπως υπέρταση, κάπνισμα, κληρονομικότητα – έστω και δύο από αυτούς –, η LDL πρέπει οπωσδήποτε να είναι κάτω από 130. Εάν κάποιος έχει πάθει έμφραγμα ή αν έχει στεφανιαία νόσο, τότε πρέπει να είναι κάτω από 100.
Τα τελευταία χρόνια υπάρχει και ένα καινούργιο όριο, σύμφωνα με το οποίο, εάν κάποιος έχει πάθει έμφραγμα και ταυτόχρονα έχει και ζάχαρο ή έχει πάθει έμφραγμα και καπνίζει, ή αν είχε πάθει έμφραγμα και έπαθε και καινούργιο, τότε η τιμή της LDL πρέπει να είναι κάτω από 70.
Ποιες είναι οι φυσιολογικές τιμή της καλής χοληστερίνης;
Δεν υπάρχει φυσιολογική τιμή αλλά είναι σε συνάρτηση με την τιμή της LDL (κακής) χοληστερίνης. H «καλή» χοληστερόλη ή HDL, πρέπει να είναι πάνω από 40, εάν δε είναι πάνω από 60, 70, 80, τότε είναι ένα «πολύ καλό χαρτί». Όσο πιο ψηλά είναι η HDL, τόσο πιο καλά για τον οργανισμό. Βέβαια τα τελευταία χρόνια έχει βρεθεί ένα ποσοστό ατόμων που έχουν ανεβασμένη την HDL, αλλά παρ’ όλα αυτά παθαίνουν έμφραγμα γιατί, όπως αποδεικνύεται, η «καλή» χοληστερόλη δε λειτουργούσε καλά. Εάν η τιμή της είναι κάτω από 35 mg/dl θεωρείται παράγοντας κινδύνου.
Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι:
μια ελάττωση της ολικής χοληστερόλης κατά 1% μειώνει τον κίνδυνο του εμφράγματος κατά 2%
μια αύξηση κατά 1% της καλής χοληστερόλης, (HDL-χοληστερόλης), μειώνει τον κίνδυνο εμφράγματος κατά 3%.
Η χοληστερόλη μπορεί να μειωθεί με την κατάλληλη δίαιτα και αν είναι αναγκαίο με τη χρήση ειδικών φαρμάκων.
Η καλή χοληστερόλη μπορεί να αυξηθεί επίσης με την κατάλληλη δίαιτα και τη σωματική άσκηση.
Η κατάλληλη δίαιτα για τη μείωση της χοληστερόλης και τη διατήρησή της στα φυσιολογικά επίπεδα, περιλαμβάνει τα εξής:
- καθημερινή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών
- συχνή κατανάλση ψαριού, κοτόπουλου, και σπανιότερα άπαχου μοσχαριού
- όσο το δυνατόν λιγότερη κατανάλωση χοιρινού, αρνιού, κατσικιού, βοδινού
- κατανάλωση άπαχου γάλακτος και γιαουρτιού
- περιορισμένη κατανάλωση τυριού
- περιορισμένη κατανάλωση γλυκών, παγωτών και ζάχαρης
- χρησιμοποίηση ελαιολάδου στο μαγείρεμα, και όχι βουτύρου ή μαργαρίνης
- Τα αυγά, παρά τα όσα λέγονται έχει βρεθεί ότι δεν επηρεάζουν την χοληστερίνη. Αυτό που συστήνεται είναι να προσέχουμε να μην καταναλώνουμε τηγανητά αυγά, γιατί αυτό σημαίνει ότι θα καταναλώνουμε επίσης το λίπος από το λάδι με το οποίο έχουν μαγειρευτεί.
