Όταν συζητούνται μεγάλα και επίμαχα θέματα και μάλιστα από πολλούς και αξιόλογους ομιλητές, είναι πιθανό τότε να δοκιμάζεται και η ευπαθής πάντα ισορροπία των αρχών του διαλόγου.
Το θέμα αυτό με έχει απασχολήσει συστηματικά παλαιότερα (Νέα Παιδεία 7, 13-22) με τίτλο: Διάλογος και Επικοινωνία. Πρόσφατες όμως εμπειρίες (από μια μεγάλη σύσκεψη) πείθουν ότι είναι φρόνιμο να συμπληρωθούν ή να τροποποιηθούν οι αρχικές απόψεις.
Μόνο που τώρα θα πάρουν τη μορφή απλής απαρίθμησης αρχών, και δομή δανεισμένη από γνωστό ποίημα (του Kipling), το IF(= Αν…).
– Αν μπορείς να ελευθερώνεις τον εαυτό σου από προηγούμενες απόψεις, εισηγήσεις και πράξεις γύρω από κάποιο θέμα, για να μένεις πάντα δεκτικός για νέες απόψεις (δείγμα πνευματικής νεότητας),
– Αν είσαι απαλλαγμένος από αυτάρεσκη αυτάρκεια και αυθεντισμό, για να διατηρείς πάντα ανοιχτά και άγρυπνα τα μάτια της ψυχής σου (τεκμήριο εγρήγορσης πνευματικής),
– Αν μπορείς να νιώθεις σεβασμό για τη γνώμη του άλλου, πριν διατυπωθεί, και να την αξιολογείς ανάλογα μόνο με την ορθότητα της, όταν θα έχει διατυπωθεί (ένδειξη πνευματικής εντιμότητας),
– Αν μπορείς να σέβεσαι αυτόν που διαφωνεί μαζί σου και να τον ευγνωμονείς, γιατί προσφέρει μια γνώμη διαφορετική, ίσως πιο σωστή: ή πιθανότατα συμπληρωματική προς τη δική σου (κριτήριο και δοκιμασία κοινωνικότητας και συνεργατικότητας),
– Αν έχεις τόση διάθεση να πειστείς, όση ικανοποίηση νιώθεις, όταν πείθεις τους άλλους (τεκμήριο αλάθητο ψυχικής ανωτερότητας),
– Αν έχεις μόνιμο σκοπό σου τη βελτίωση των αποφάσεων όχι την επιβολή των προσωπικών σου απόψεων (ένδειξη συλλογιστικής αντίληψης),
– Αν έχεις ετοιμότητα να τροποποιείς τη γνώμη σου για τα πράγματα, μόλις αυτά σου αποκαλύψουν οψη που δεν είχες προσέξει πριν (απόδειξη επιστημονικού ήθους),
– Αν μπορείς να παραβλέπεις την προέλευση των ιδεών (από σένα, από φίλους, από εχθρούς, από μεγαλόσχημους ή ταπεινούς) και να κρίνεις μόνο τη λογική τους ευστάθεια και εφαρμοσιμότητα (τεκμήριο αμεροληψίας),
– Αν έχεις απομακρύνει από τη σκέψη σου κάθε άλλο κίνητρο (εξυπηρέτηση φίλων, ενόχληση εχθρών, όφελος προσωπικό, κολακεία των ισχυρών κ.λπ.), εκτός από την αναζήτηση της αλήθειας και την εξυπηρέτηση του κοινωνικού συνόλου (ένδειξη βιοθεωρητικής ωριμότητας),
– Αν διατηρείς ηρεμία, όταν προελαύνουν θέσεις αντίθετες προς τις δικές σου, γιατί φαίνονται στους άλλους πιο σωστές (τεκμήριο αυτοκυριαρχίας και σύνεσης),
– Αν μπορείς να αποφεύγεις το «πρέπει» ως ηθική δέσμευση για τους άλλους και να παραθέτεις μόνο ουσιαστικά επιχειρήματα,
– Αν μπορείς να απαντάς με ευθύτητα σε ό,τι έχεις ερωτηθεί (χωρίς δολιχοδρομίες),
– Αν μπορείς να αποφεύγεις ερωτήσεις παραπλάνησης – αποπλάνησης ή περιπλάνησης από σεβασμό στο θέμα, στο συνομιλητή και σε τυχόν άλλους (δείγμα αυτοπεποίθησης και αυτοσεβασμού),
τότε μπορείς κάθε φορά να γίνεσαι και να είσαι πιο σοφός, πιο χρήσιμος, πιο σεβαστός.
ΣΗΜ. Αυτά υπαγορεύτηκαν από τη θέαση κάποιου κινδύνου και από αγωνία, όχι από διάθεση ποιητικής μεγαληγορίας.
1. Πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Νέα Παιδεία, τεύχος 15, σελίδες 26-27.
2. Για να γίνει κατανοητό το νόημα του δανεισμού στην περίπτωση αυτή, θυμίζω δυο στροφές από το ποίημα του Kipling:
Αν να κρατάς καλά μπορείς το λογικό σου,
Όταν τριγύρω σου όλοι τα ‘χουν χαμένα,
Και σε σε της ταραχής τους ρίχνουν την αιτία,
Αν σου βαστά η ψυχή ν’ ακούς
Αλήθεια που εσύ είχες ειπωμένη
Παραλλαγμένη απ’ τους κακούς
Για νά ‘ναι για τους άμυαλους παγίδα,
Δική σου θά ‘ναι τότε η γη
Μ’ όλα και μ’ ό,τι απάνω της κι αν έχει.
(μετ. του Ν. Καρβούνη).
* Του Φ. Κ. Βώρου, επίτιμου Συμβούλου του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.
Επιμέλεια: Νίκος Κατοίκος
Ακολουθήστε το tameteora.gr στο Google News!
