Όταν μιλούμε για πνευματική φύση του ανθρώπου, θέλουμε να διαστείλουμε μέσα στον άνθρωπο εκείνες τις πλευρές και πτυχές, που κάνουν ώστε το ον αυτό να μην είναι απλώς ένα έμβιο ον, ένα ον που έχει ζωή. Αυτές οι πλευρές και οι πτυχές συγκροτούν την πνευματική φύση του ανθρώπου. τον κάνουν υποκείμενο, εγώ. Θέλουμε, με άλλα λόγια, να αναζητήσουμε μέσα στον άνθρωπο τις ιδιαίτερες εκείνες ποιότητες και ικανότητες, που του δίνουν την «ανθρωπότητα», τη humanitatem. Με τον όρο ανθρωπότητα η φιλοσοφία δηλώνει το «ίδιον ποιόν», την ιδιαίτερη εκείνη υφή που κάνει το ον για το οποίο μιλούμε, να είναι άνθρωπος.
Το θέμα είναι τεράστιο. Απασχόλησε και απασχολεί πάντα τη θρησκεία, τη φιλοσοφία και την επιστήμη. Η περιοχή του περιλαμβάνει όλη τη δημιουργική ενέργεια του ανθρώπου: τη θρησκευτική, τη θεωρητική, την πολιτική, την ηθική και την καλλιτεχνική, την οποιαδήποτε γενικά δημιουργία και δράση του, θεωρητική ή πρακτική. Για τούτο, μπορούμε να πούμε ότι ο άνθρωπος γενικά, και το κάθε άτομο ιδιαίτερα, σε όλη του τη ζωή με τις σκέψεις, τα αισθήματα και τις πράξεις του, είτε το συνειδητοποιεί είτε όχι, φανερώνει στον εαυτό του και στους άλλους τι λογής άνθρωπο ανακαλύπτει μέσα του, ποια είναι η ανθρωπότητα -με το νόημα που δώσαμε σε τούτο τον όρο- την οποία θέλει να παραγματώσει, που πραγματώνει.
Είναι φανερό ότι οι εκδηλώσεις και οι ενέργειες του ανθρώπου είναι όλες τους εκδηλώσεις και ενέργειες ενός πνευματικού εμβίου όντος. Όχι βέβαια όλες στον ίδιο βαθμό και με την ίδια ποιότητα. Και όχι όλες το ίδιο πάντα.
Τούτο ακριβώς είναι το μέγα πρόβλημα της ζωής για τον καθένα. Να αποκτήσει, όσο μπορεί, καθαρή συνείδηση του γεγονότος ότι είναι πνευματικό ον και, έχοντας αυτό ως οδηγό, αλλά και ιδανικό του, να ανακαλύπτει τις πλούσιες και μεγάλες δυνάμεις που διαθέτει από τη φύση του, και να επιδιώκει να πραγματώνει, στον υψηλότερο δυνατό βαθμό, το μεγάλο έργο της ζωής του, τον εξανθρωπισμό του. Καλύτερον, ευγενέστερον αγώνα δεν έχει να επιτελέσει ο άνθρωπος. Κάτι τέτοιο είδαν οι αρχαίοι πρόγονοί μας, όταν στάθηκαν με θαυμασμό μπροστά στο επίτευγμα τούτο και είπαν επιγραμματικά: «ως χαρίεν άνθρωπος, όταν άνθρωπος η» (Μένανδρος).
ΣΗΜ. Το κείμενο τούτο είναι παρμένο από το βιβλίο του Βασιλείου Τατάκη «Φιλοσοφικά Μελετήματα», Εκδόσεις «Ερμής», Αθήνα 1972.
ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΤΑΤΑΚΗΣ (1897-1986)
Ο Βασίλειος Ν. Τατάκης διαπρεπής Φιλόλογος, Παιδαγωγός και Φιλόσοφος, γεννήθηκε στην Άνδρο και ήταν παιδί πολυμελέστατης αγροτικής οικογένειας. Έχοντας τη “σφραγίδα της δωρεάς”, υπήρξε εξαρχής οξυνούστατος και φιλομαθέστατος. Μετά την ολοκλήρωση των φιλολογικών και φιλοσοφικών σπουδών του στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στη Σορβόνη, δίδαξε σε Σχολεία της Ελλάδας και της Κύπρου (1922-1945). Ενδιαμέσως, διετέλεσε Διευθυντής του Πειραματικού Σχολείου του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1934-1938).
Από το 1945 ήταν Ανώτατος Εκπαιδευτικός Σύμβουλος και το 1958 εξελέγη Τακτικός Καθηγητής της Φιλοσοφίας στη Φιλοσοφική Σχολή Θεσσαλονίκης, όπου παρέμεινε έως το 1967, διδάσκοντας Φιλοσοφία και Λογική. Με το φιλοσοφικό του έργο συνέβαλε σημαντικά στη διερεύνηση της ελληνικής φιλοσοφικής σκέψης των Μεσαιωνικών κυρίως, αλλά και των Νεοτέρων Χρόνων. Θεωρείται ένας από τους τέσσερις μεγάλους Φιλοσόφους του εικοστού αιώνα. Οι άλλοι τρεις είναι: ο Κων/νος Τσάτσος, ο Ιωάννης Θεοδωρακόπουλος και ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος.
Το 1982 ο Βασίλειος Τατάκης τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών με το «Αριστείο Ιστορικών και Κοινωνικών Επιστημών».
Ακολουθήστε το tameteora.gr στο Google News!
