Του ΗΛΙΑ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΥ
Στις τελευταίες μέρες του χρόνου συνηθίζω να αφήνω ελεύθερο τον εαυτό μου σε μονοπάτια και διαδρομές όπου το συναίσθημα προσπαθεί να συνυπάρξει σε μία λεπτή ισορροπία με το πνεύμα. Κι αυτό γιατί στο τέλος της χρονιάς τα συναισθήματα είναι ανάμεικτα στο βαθμό που μία χρονιά φεύγει προσθέτοντας ένα ακόμη βάρος στην ηλικία μας, αλλά ταυτόχρονα σε πλημμυρίζει με ελπίδα ότι το αύριο ίσως είναι πιο πλουσιοπάροχο σε υγεία, πλούτο, προοπτικές και ευκαιρίες για δημιουργία.
Από την άλλη πλευρά το πνεύμα-λογική απαιτεί πειθαρχία, αυτοσυγκέντρωση και επιχειρήματα βασισμένα στην πραγματικότητα και στην αλήθεια .
Σε αυτό το συναισθηματικό και πνευματικό εκκρεμές των τελευταίων ημερών του χρόνου έρχονται εμμονικά στην επιφάνεια πρόσωπα, γεγονότα, στόχοι και όνειρα ανεκπλήρωτα, αντικείμενα και δημιουργίες που αιχμαλώτισαν την μνήμη μας.
Ξεχωριστή θέση στην μνήμη μας και στο οδοιπορικό των τελευταίων ημερών του χρόνου που φεύγει κατέχουν και τα βιβλία ως οι καλύτεροι πρεσβευτές του παρελθόντος και του παρόντος (αλήθεια υπάρχει παρόν;) στο μέλλον.
Τα βιβλία– ως το αποτύπωμα κάποιων μορφών τέχνης-συμβαδίζουν με την ζωή μας, την διαμορφώνουν και την ποδηγετούν πνευματικά. Τα βιβλία είναι η συντροφιά μας, η μνήμη μας και οι πυροκροτητές κάθε ξεχωριστής σκέψης ή μιας ασυνήθιστης και ρηξικέλευθης ιδέας.
Αυτήν την σκέψη και αυτές τις ιδέες κάποιοι ανασφαλείς και αυταρχικοί ηγέτες και κάποια ολοκληρωτικά καθεστώτα προσπάθησαν να τις φιμώσουν καίγοντας τα βιβλία. Θύμα μιας τέτοιας νοοτροπίας και ο Φρόιντ που αντιμετώπισε με ειρωνεία και χιούμορ τους ναζιστές που έκαψαν τα βιβλία του σε δημόσια πυρά λέγοντας το παροιμιώδες:
“ Μα τι εξέλιξη είναι αυτή! Στον μεσαίωνα θα έκαιγαν εμένα. Τώρα καίνε μόνον τα βιβλία μου”.
Στις μέρες μας τα βιβλία δεν κινδυνεύουν από την πυρά αλλά από την αντιπνευματικότητα που κυριαρχεί κάτω από το βάρος και την πίεση που ασκεί το υλιστικό πνεύμα και το άγχος της καθημερινότητας στον “άνθρωπο που σπεύδει”.
Σε αυτό το σκηνικό και το κλίμα που επικρατεί στις τελευταίες μέρες του 2022 μπορώ να αισθάνομαι χαρούμενος που δύο ακόμη βιβλία μου προστέθηκαν στην πνευματική μου παραγωγή. Tώρα πια το “IΔΕΟπολις” (2019) θα το συντροφεύουν στην βιβλιοθήκη μου τόσο το “Σκέψης Εγκώμιον” όσο και το “Ουκρανικός Πόλεμος”.
Μία γρήγορη περιπλάνηση στο περιεχόμενό τους το θεωρώ χρέος μου στην γενικότερη τάση – όσο και παραδοσιακό έθιμο των ημερών αυτών– ανασκόπησης των πάντων.
Ι. « Ι Δ Ε Ο π ο λ ι ς »
“Οι ιδέες δεν είναι μόνο εργαλεία γνώσης, αλλά κτητικές οντότητες . Οι ιδέες μας χειραγωγούν περισσότερο από ό,τι τις χειραγωγούμε εμείς” ( Εντγκάρ Μορέν).
Είμαστε όλοι-άνθρωποι, κοινωνίες, πολιτισμός- γεννήματα των ιδεών, από την στιγμή που εμείς, ως δημιουργοί τους, τις χρησιμοποιούμε για να αποκωδικοποιήσουμε την πραγματικότητα. Κάθε πνευματικό μας βήμα ή άλμα εμπεριέχει μια ιδέα ως πλοηγό. Οι ιδέες μάς καθορίζουν, αλλά και μάς χαρακτηρίζουν.
Οι λέξεις μας, οι συγκρούσεις μας, η φιλοσοφία μας, ο πατριωτισμός μας, η ελευθερία μας, η πολιτική μας συμπεριφορά, οι μηχανισμοί χειραγώγησης, η βιοθεωρία μας, οι ευθύνες μας και ο τρόπος που χειριζόμαστε τον χρόνο και το νόημα που δίνουμε στην ζωή μας είναι πλημμυρισμένα από τις ιδέες και τα παράγωγά τους.
Είμαστε όλοι πολίτες «Στων Ιδεών την Πόλιν», στην “ΙΔΕOπολη”. Οι ιδεολογίες, οι ιδεοληψίες, τα ιδεολογήματα, τα ιδανικά, τα ιδεώδη και ο ιδεαλισμός διαποτίζουν κάθε ενέργειά μας και συνθέτουν με έναν μυστηριακό τρόπο την τοιχογραφία τόσο των παραδοσιακών όσο και των σύγχρονων κοινωνιών.
Τα δοκίμια αυτού του βιβλίου μπορούν να μάς βοηθήσουν να δούμε την αθέατη πλευρά της πραγματικότητας και της ζωής, Οδηγός μας η επινοητικότητα του Οδυσσέα, η «αυθάδεια» του Θερσίτη, η προσπάθεια του Σισύφου και βέβαια το Απολλώνιο Φως που αντιμάχεται το Διονυσιακό πνεύμα( Εκδόσεις Λιβάνη, Αθήνα 2019,σελ.238).
*Κείμενα ξεχωριστά: 1.”Των Ιδεών η Πόλις”, 2. ” Οι μεγάλες συγκρούσεις”, 3. ”Θερσίτης και πολιτική ανυπακοή”
ΙΙ. « Σκέψης Εγκώμιον»
“ Πιστέψτε εκείνους που ψάχνουν την αλήθεια και αμφισβητήστε εκείνους που την βρήκαν “(Αντρέ Ζιντ).
Η αναζήτηση, η αποκάλυψη και αποδοχή της αλήθειας συνιστούν προϊόν όχι μόνον μιας επίπονης προσπάθειας αλλά και μιας συνειδητής εσωτερικής απόφασης να προσαρμόζεσαι σε ό,τι αποδεικνύεται και όχι σε ό,τι κολακεύει τις αναπόδεικτες βεβαιότητές σου. Να επιλέγεις το μονοπάτι του αναστοχασμού όταν ένα επιχείρημα ή μία άλλη λογική ερμηνεία πείθει περισσότερο ή φωτίζει μία άγνωστη πτυχή της πραγματικότητας.
Χρήσιμο εργαλείο σε όλα τα παραπάνω και ευχάριστος συνοδοιπόρος ο “δοκιμιακός” λόγος.
H συνθετότητα της ανθρώπινης ύπαρξης, τα αναπάντητα ερωτήματα για το νόημα της ζωής και η πολυπλοκότητα της σύγχρονης παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας αποτελούν τον προνομιακό χώρο του δοκιμιακού λόγου του παρόντος βιβλίου. Η φιλοσοφία, η ψυχολογία, η γλώσσα, η πολιτική, η θρησκεία, ο άνθρωπος, η βία, οι προτάσεις ζωής κι ένα πλήθος άλλων θεμάτων συνθέτουν τον ιστό του βιβλίου.
Στόχος δεν είναι η απόλυτη απόδειξη ή η επιβολή μιας θέσης αλλά η πρόκληση να δούμε κάποια «αυτονόητα» και δεδομένα με «άλλη ματιά” (Εκδόσεις “Απόπειρα”, Αθήνα 2022,σελ.456).
*Κείμενα ξεχωριστά: 1.”To Επιχείρημα της Ολισθηρής Πλαγιάς”,2.”Το Υποκείμενο νόσημα των Ελλήνων”,3.”Τα όρια των Ηγεμονιών και η Ηθική της Δύναμης”.
ΙΙΙ. «Ουκρανικός Πόλεμος»
“Πόλεμος πάντων μεν πατήρ εστί” (Hράκλειτος) και “βίαιος διδάσκαλος” (Θουκυδίδης).
O Ουκρανικός πόλεμος δεν αποκάλυψε μόνον τον εύθραυστο χαρακτήρα της ειρήνης, δεν επιβεβαίωσε μόνον τον ρόλο των αυταρχικών ηγετών στην κήρυξη ενός πολέμου, δεν επικύρωσε μόνον την απόλυτη αλληλεξάρτηση των εθνικών οικονομιών αλλά επανέφερε εμφαντικά το διαχρονικό ερώτημα για τον παράγοντα που πυροδοτεί και τρέφει τον πόλεμο ως ιστορικό φαινόμενο.
Ιστορικοί και διεθνολόγοι μπροστά στην νέα πραγματικότητα που διαμορφώνει ο Ουκρανικός πόλεμος αναγκάζονται να προσφύγουν στον διαχρονικό Θουκυδίδη και στην γνωστή “Παγίδα του Θουκυδίδη” του Άλλισον .
Η λογοτεχνία, η φιλοσοφία, η ψυχολογία, οι διάφοροι στοχαστές και η ηθική φιλοσοφία εστιάζουν στις πολλές εκδοχές του πολέμου και αποκαλύπτουν τις κρυφές πτυχές του.
Βέβαια το ζητούμενο εξακολουθεί να είναι ο τερματισμός του πολέμου και η αποτροπή κάθε μελλοντικού πολέμου. Οι οδυνηρές συνέπειες του πολέμου καταδεικνύουν την ηθική παρεκτροπή του πολιτισμού μας και την ανάγκη να καταστεί η “Κατηγορική Προσταγή» του Καντ οδηγός κάθε προσωπικής και κρατικής συμπεριφοράς.
“Πράττε έτσι ώστε ο κανόνας από τον οποίο εμπνέεται η δράση σου να μπορεί να ισχύει ταυτόχρονα ως αρχή μιας καθολικής νομοθεσίας”. (Εκδόσεις “Γραφή”, Tρίκαλα 2022,σελ.184).
- Ξεχωριστά κείμενα: ”H «Παγίδα του Θουκυδίδη» και η αρκούδα που βρυχάται”, 2.”Ο «αναθεωρητισμός» του Πούτιν και το τέλος της ευρωπαϊκής αθωότητας”, 3.”Ουδετερότητα: Φρόνιμη επιλογή ή μία ανήθικη στάση;”
*** Όλα τα κείμενα βρίσκονται και στο blog του συγγραφέα «ΙΔΕΟπολις»
**** Όλα τα βιβλία διατίθενται από τα βιβλιοπωλεία.
Ακολουθήστε το tameteora.gr στο Google News!
