ΗΛΙΑ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ,
ΦΙΛΟΛΟΓΟΥ
Επιτέλους φθινόπωρο. Λίγα χρόνια στα βουνά, κάπου – κάπου βρέχει και το κρύο τσουχτερό. Οι οπωροπώλες και οι πλανόδιοι πωλητές διαφημίζουν τα φρούτα τους, που λες και περίμεναν κι αυτά το κρύο για να ωριμάσουν. Πορτοκάλια, κίτρινοι ήλιοι – μανταρίνια και λίγα δυσεύρετα νεράντζια.
– «Μην τρέχετε και μη φοβάστε. Ξαπλώστε κάτω, κόψτε νεράντζια απ’ τις νεραντζιές και ρίξτε το χυμό τους με προσοχή στα μάτια σας. Είναι ό,τι καλύτερο έχετε αυτή την ώρα για τα δακρυγόνα». Τα δάκρυά μας είναι ο πόνος μας κι η οργή μας.
Το ημερολόγιο εξακολουθεί να δείχνει 16 Νοέμβρη, Ματθαίου Αποστόλου και Ευαγγελιστού, Α.Η. 07.06, Δ.Η. 17.13, Σελήνη 29 ημερών. Το ίδιο εορτολόγιο, οι ίδιες κινήσεις του ήλιου και της σελήνης εδώ και χρόνια. Είναι τα μόνα πράγματα στον κόσμο αυτό που δε θέλουν ή δεν μπορούν να ακολουθήσουν τις αλλαγές που συμβαίνουν γύρω τους. Όλος ο συντηρητισμός σ’ ένα φύλλο ημερολογίου. Απόλυτη ακινησία. Η δικαίωση του Παρμενίδη.
«Ο δρόμος είχε τη δική του ιστορία, κάποιος την έγραψε στον τοίχο με μπογιά», «Ανάθεμα την ώρα, κατάρα τη στιγμή, σκοτώσαν οι φασίστες το γελαστό παιδί….». Γνωστοί ήχοι, από νεανικές και φάλτσες χορωδίες διασχίζουν τον αέρα προσπαθώντας να θυμίσουν σε κάποιους κάτι και να εμπνεύσουν άλλους νεότερους.
Μα τι μπορεί να πετύχει ένα τραγούδι; Όσα η μνήμη αδυνατεί να ανασυνθέσει, ένας ήχος, μια νότα σου φέρνει μπροστά σου έναν ολόκληρο κόσμο, όμορφο στην αρχή, πιο καθαρό αργότερα.
– Ε καλά τώρα! Τα μάθαμε πια. Λίγα τραγούδια με «αγωνιστικό περιεχόμενο», λίγα ποιήματα – κατά προτίμηση αριστερής απόχρωσης, κάποιοι περίτεχνοι ή ανιαροί πανηγυρικοί και στο τέλος τα ηχηρά ΖΗΤΩ…. «Όλοι ακίνητοι, παιδιά. Και όλοι μαζί να τραγουδάτε τον Εθνικό Ύμνο…και, σαν πρώτα αντριωμένη, ΧΑΙΡΕ, Ω ΧΑΙΡΕ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ». Κι ύστερα; Αν την άλλη μέρα έχει λιακάδα και δεν κάνει κρύο, εκδρομή σίγουρα. Να ‘ναι καλά οι χθεσινοί ήρωες.
– Εμείς; Τι εμείς; Άμα χρειαστεί θα δούμε. Άσε καϋμένε, αν διαβάσεις καλά… μπορεί να περάσεις, αλλιώς….
Το βράδυ τηλεόραση κι απ’ το διπλανό διαμέρισμα ακούγεται έντονα μια γνωστή φωνή στην πιο ελεύθερη και πιο όμορφη στιγμή της νιότης της. «… Εδώ Πολυτεχνείο…., σας μιλά ο ραδιοφωνικός σταθμός των ελεύθερων αγωνιζόμενων φοιτητών, των ελεύθερων αγωνιζόμενων Ελλήνων….»…. Σιγή… Αλήθεια, πέρασαν 48 χρόνια! Μα είναι δυνατόν! Πως φεύγουν τα χρόνια….!!
«…των αγωνιζόμενων Ελλήνων….» όχι αγωνιζομένων.
Η επανάσταση και η καθιέρωση της προπαραλήγουσας. Επί τέλους, όχι στην τυραννία της μακράς λήγουσας.
– Μα… κ. φοιτηταί, όχι του «ομότιμου καθηγητή» αλλά του «ομοτίμου καθηγητού».
– Α! Βεβαιότατα, έτσι είναι. Κι εκείνη η δοτική των πανεπιστημιακών μας! «τω ομοτίμω». Όλα με τη σειρά τους: πνεύματα, τόνοι, το ω πάντα στη Δοτική με το αχώριστο ταίρι της, τη φίλη μας την υπογεγραμμένη. Αυτά, είναι Ελληνικά. «…των ελευθέρων…», όχι των ελεύθερων. Η προπαραλήγουσα πήρε την εκδίκηση από τη λήγουσα. Δεν καταλαβαίνει αυτή από σκλαβιές και από «καθ’ έδρας διδασκαλίες». Πέταξε ελεύθερη στον αέρα, ζευγάρωσε με τη ζωή κι έκανε τη δική της επανάσταση με κάποια τολμηρά «παλιόπαιδα» στις 15, 16, 17 Νοέμβρη 1973.
– «Αν οι επιστήμες στοχεύουν να ανακαλύψουν τους αιτιακούς νόμους, σύμφωνα με τους οποίους τα φαινόμενα που ονομάζονται «αποτελέσματα» ακολουθούν κατ’ ανάγκη τα φαινόμενα που ονομάζονται «αίτια» μπορεί να υπάρξει μια επιστήμη του ανθρώπου, που δε θα αρνείται την ελευθερία του;» Αχ αυτές οι αναλύσεις και τα αναπόδεικτα αξιώματα. Την ελευθερία δεν τη φέρνουν οι επιστήμες, ούτε μπορούν να την εξηγήσουν. Η ελευθερία δημιουργεί τις επιστήμες. Αν δεν ονειρευτείς κι αν δεν αγαπήσεις δε θα μπορέσεις ποτέ να αντισταθείς. Κι αν δεν αντισταθείς, πως θα μπορείς να λέγεσαι Λεύτερος; Αγάπη, όνειρο, αντίσταση, λευτεριά. Η κρυφή τυραννία των λέξεων και η θεοποίηση της σημειολογίας.
Ξεφυλλίζω το ημερολόγιο κι αύριο γράφει: Τετάρτη 17 Νοεμβρίου 2021. Ίδια μέρα. Κλείνω το βιβλίο της Μάρως Δούκα «η αρχαία σκουριά» διαβάζοντας για τελευταία φορά την τελευταία παράγραφο της σελίδας 235 «….Οι άλλοι που θα έρθουν μετά από μας θα φτιάξουν μικρούς μύθους κι εύκολους. Οι μικροπωλητές θα πουλούν κονκάρδες μ’ επαναστάτες κι οι ανθοπώλες γαρύφαλλα, οι μουσικοί θα φτιάξουν τραγούδια κι οι Νεολαίες των κομμάτων θα μιλούν μ’ αισιοδοξία εμπρός στο δρόμο που χάραξε ο Νοέμβρης όλα για τρεις μέρες, μετά η επέτειος τελείωσε. Κι αφού θα μείνει για πολλούς μήνες το Πολυτεχνείο υποβολιμαίο, μετά που θα έρθει η Δημοκρατία οι κομματικοί λοιπόν ορφανοτρόφοι θα το περιθάλψουν, ώσπου σιγά – σιγά θα τα κάμουν λιτανεία αυτά. Κατεβαίνει ύστερα κι η γραμμή της αθανασίας».
Ήταν «ο Λαμπράκης ζει», έγινε «ο Σωτήρης ζει». Αύριο θα ζει το Πολυτεχνείο, «η χαμένη εξέγερση» ή «η αδικαίωτη» για κάποιους. Κάποιοι στο απέναντι πεζοδρόμιο επιμένουν ακόμη: «Ο αγώνας τώρα δικαιώνεται». Χαλάλι στο κουράγιο τους, να το πιστεύουν ακόμη. Όλοι σ’ αυτή τη χώρα δικαιώνονται. Νεκροί, ζωντανοί, ιδέες και όνειρα. Κι οι ποιητές; Αυτοί το είπαν κι από παλιά.
Η ποίηση είναι το τεκμήριο της αρχέγονης αθωότητας.
Μιας αθωότητας που χάθηκε στις κομματικές εξαρτήσεις, στις πολιτικές σκοπιμότητες και στις ιδεολογικές αγκυλώσεις……
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου δεν είναι παρελθόν, δεν κλείνεται στο αβέβαιο μέλλον, αλλά είναι παρόν. Γι΄ αυτό:
«Ας μην κοιτάμε πίσω με θυμό, ούτε μπροστά με φόβο, αλλά γύρω με επίγνωση» (Τζέιμς Θέρμπερ).
*** Οι παραπάνω σκέψεις αποτελούν απόσταγμα μ ν ή μ η ς από όσα είδα και έζησα την παραμονή (16/11/1973) της εξέγερσης του Πολυτεχνείου λίγο πριν την εισβολή του τανκς.…
Σταύρος Ξαρχάκος – Το προσκύνημα
